چاقی و بیماری های قلبی موضوعی است که با شیوع روزافزون آن توجه جوامع پزشکی را به سمت خود جلب نموده است. به حتم چاقی باعث بروز بسیاری از بیماریها است، اما رابطه تنگاتنگ آن با بیماریهای قلبی سبب شده آن را یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در ایجاد عوارض و ناراحتیهای قلبی بدانند. برای داشتن قلبی سالم ناچارهستیم تا وزن خود را در حد نرمال حفظ نماییم، زیرا هرگونه کاهش و افزایش بیرویه وزن تأثیر مستقیم خود را بر سیستم قلب و عروق میگذارد.
سالهای اخیر با ورود حجم مواد غذایی فست فودی و پرکالری و پرروغن شاهد اضافهوزن بهعنوان بیماری رایج قرن خود هستیم. به همان نسبت چاقی و بیماری های قلبی نیز متأسفانه دوره اوج و شکوفایی خود را طی میکند. با توجه به میزان بالای شیوع چاقی و بیماریهای قلبی لزوم توجه بیشتر به این دو برای داشتن حیاتی سالمتر و پرنشاطتر بیش ازپیش احساس میشود.

چاقی بیماری های قلبی-راسپینا کلاب
انواع مختلف چاقی:
چاقی خود را در بدن به گونههای متفاوتی نشان میدهد که از آن میتوان به چاقی احشایی، چاقی گانوئید و چاقی اندروئید اشاره نمود. تجمع چربی در قسمتهای مختلف بدن این گونههای متفاوت از چاقی را پدید آوردهاند. اگرچه تمامی این چاقیها مضر هستند، اما آنگونه از چاقی که بیماریهای قلبی را تشدید میکند، نوع اندروئیدی آن یا همان چاقی بالاتنه میباشد. در ادامه با مدلهای مختلف چاقی بیشتر آشنا میشویم.
· چاقی احشایی:
در این نوع چاقی چربیها در اطراف اندامهای داخلی جمع میشوند. ازدیاد بیشازحد آنها سبب میگردد، ماهیچههای شکم به جلو رانده شوند. در این حالت فرد را با شکمی برآمده، سفت و گرد میبینید. ورزش بزرگترین کمک به چنین افرادی برای دفع این انبوه چربی محسوب میشود. البته از رژیم های غذایی مناسب و عاری از هرگونه چربی نیز نمیتوان گذشت.
· چاقی اندروئیدی:
اگر نگران چاقی و بیماریهای قلبی هستید، باید بگوییم این نوع چاقی که به چاقی سیبی نیز معروف است، به علت اینکه بالاتنه افراد را درگیر میسازد، برای قلب بسیار مهلک و خطرناک میباشد. نزدیکی این حجم از چربی به ارگانهای مهم بدن چون قلب، کبد و … سبب شده، این نوع چاقی را مهمترین عامل بیماریهای قلبی برشمارند. اگرچه حذف این چربیها یکی از ضروریات مهم برای این افراد است، اما درگیر شدن پروسه لاغری بااندامهای حیاتی بدن آن را دارای حساسیتهای خاصی مینماید. بدین ترتیب بدون ورود پزشک انجام آن با مخاطرات فراوانی همراه است.
· چاقی گانوئید:
در این نوع چاقی افراد به شکل گلابی دارای پایینتنهای چاق و ناموزون میشوند. آنچه از شواهد برمیآید، خانمها بیشتر از آقایان به چنین چاقی مبتلا شده و با آن دستوپنجه نرم میکنند. این نوع چاقی به علت اینکه از اندامهای حیاتی بدن فاصله دارد، کمخطرتر است، اما این موضوع به معنی کماهمیت بودن آن نیست. تحت خطر قرار داشتن اندامهایی چون رحم و تخمدان این موضوع را میرساند که باید به این نوع نیز مانند گونههای دیگر توجه اکید نمود و به دنبال راه چارهای اصولی بود.
دلایل مختلف بروز چاقی در افراد:
در جامعه باب شده افراد را به دلیل پرخوری زیاد بر سر چاقی و اضافهوزنشان سرزنش نمایند. این در حالی است که اگرچه یکی از دلایل مهم چاقی دریافت بیشازاندازه کالری میباشد، اما علل دیگری نیز در بروز چنین معضلی دخیل هستند. ظهور همزمان چاقی و بیماری های قلبی سبب شده حساسیت در باب این موضوع بالا رود و افراد سعی کنند به هر طریقی از معضلات چاقی خود را رها سازند. در این بخش این دلایل متعدد را باهم مرور میکنیم.
· میزان کالری دریافتی:
با توجه به اینکه در هر غذایی میزان کالری متفاوتی گنجاندهشده و افراد با قد و سایز متفاوت به کالریهایی متغیر نیاز دارند، پس نمیتوان یک رژیم غذایی ثابت را برای تمامی افراد تجویز نمود. بلکه این موضوع به شرایط فیزیکی و شیمیایی بدن بسیار وابسته است. تعیین مقدار مشخص این کالری بر عهده متخصصان تغذیه بوده و این افراد برحسب نیاز بدن هر فرد رژیم و کالری دریافتی خاصی را توصیه مینمایند که نباید بههیچوجه از آن تجاوز نمود.شما می توانی با محاسبه BMI از میزان چاقی خود با خبر شوید.
· وراثت و انتقال از طریق ژن:
برخی افراد از کودکی با خود چاقی را به دنیا میآورند. ازاینرو میتوان نقش وراثت را در چاقی چنین افرادی دخیل دانست. ژنهایی که از نسلهای قبل به شما منتقل میشوند، میتوانند در چاق یا لاغر بودنتان تأثیرگذار باشند. علم ژنتیک، وراثت و سابقه خانوادگی را در بروز بسیاری از بیماریها مؤثر میداند. چاقی و بیماری های قلبی نیز ازاینگونه خاص است که با شدت بیشتری خود را برای افراد با زمینه خانوادگی نشان میدهد و گاهاً بیماریهای دیگر را نیز با فرد همراه میسازد.
· سبک زندگی:
این سبک زندگی میتواند شامل نحوه غذا خوردن یا مصرف داروهایی چون دیابت، ضدافسردگی و …، به علت ابتلا به برخی بیماریها باشد. البته موارد دیگری چون بارداری یا زایمان، ترک دخانیات، تغییر الگوی خواب، ورود تنشها و اضطرابها به زندگی فرد را نیز شامل میگردد. برخی از این شرایط ناخواسته و بهیکباره فرد را درگیر ساخته و تغییرات سبب بروز اختلالاتی در بدن وی میشوند. انتخاب یک سبک زندگی سالم و بهدوراز نگرانیهای بیمورد میتواند حتی افراد مستعد چاقی را از این عارضه در امان نگهدارد.
رابطه اضافهوزن و توده بدنی در افراد چاق:
اگرچه ادعا میشود، اضافهوزن زمینهی ایجاد بیماریهای قلبی و عروقی را فراهم میسازد، اما این موضوع برای آن دسته از افرادی که سبک زندگی سالمی را در پیشگرفتهاند، صدق نمیکند. افزایش مصرف مواد غذایی ناسالم، کمتحرکی، انجام شغلهای نیازمند به نشستن در ساعات طولانی و … همگی همانطور که اشاره نمودیم، میتوانند، اشخاص را به چاقی مبتلا نمایند. ولی در مقابل اضافهوزن در افرادی که دارای قدبلندی هستند، کاملاً طبیعی بوده یا ورزشکارانی که همیشه میکوشند، نسبت چربی به ماهیچه را در بدن خود حفظ نمایند، وزن بالا مشکلی ایجاد نمیکند. ازاینرو میتوان گفت وزن بالا بهتنهایی نگرانکننده نبوده و این عدم تناسب کافی چربی در بدن است که سیستم قلب را تهدید میکند. ازاینرو برای مبارزه با چاقی و بیماریهای قلبی به استانداردسازی وزن نسبت به قد میپردازند.
درواقع این استاندارد معرف توده بدنی فرد بوده و نسبت چربی به قد را بازگو میکند. با متعادلسازی این شاخص میتوان تا حد زیادی خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش داد و قدرت پیشگیری از این بیماری را در فرد ارتقا بخشید. مرگومیرهای گزارششده از بیماریهای قلبی رابطهای نزدیک با توده بدنی دارند. با برقراری تعادل چربی به نسبت حجم بدن تمامی مضراتی که از چاقی برای قلب و عروق بیان میگردد، مرتفع شده و فرد در آینده نیز مستعد چنین بیماری نخواهد شد.
اثرات چاقی بر قلب و سیستم گردش خون:
حال که متوجه شدیم آنچه برای قلب و عروق مضر است، وزن بالا نبوده، بلکه عدم تناسب چربی با حجم بدن میباشد، در ادامه سعی میکنیم دلایل تأثیر نامطلوب این تودههای چربی را بر سیستم قلب بازگو نماییم. بدن به چربی بهعنوان ذخایر انرژی نیازمند است، اما در برخی اوقات تجمع بیشازحد آن در اطراف اعضای بدن چون قلب، مغز، احشای شکمی، زیرپوست و … عوامل التهاب و ناراحتی را در بدن به وجود میآورند. با این توصیفات میتوان گفت چاقی موجب بروز بیماری متابولیک و متعاقباً بیماریهای قلبی میشود. ازاینرو چاقی و بیماریهای قلبی را در یک ردیف قرار داده و بیان میکنند، با افزایش تودههای چربی، پروتئینهای التهابی خون نیز افزایشیافته و این التهاب به قلب آسیب جدی وارد میسازد. در ادامه توضیح میدهیم که این چربیها چگونه سبب بروز بیماریهای قلبی میشوند.
· مقاومت به انسولین:
چاقی با افزایش مقاومت به انسولین زمینهساز بیماریهای قلبی میشود. اگر میزان دریافت غذا و کالری شما بیشازحد مجاز میباشد، بهتر است بدانید در معرض چاقی و سپس افزایش مقاومت به انسولین و درنهایت بیماریهای قلبی قرار دارید.
· دیابت نوع 2:
دیابت نوع 2 بهعنوان یکی از عوامل شناختهشده و تأثیرگذار بر سکته قلبی است که با کاهش چربی بدن خصوصاً دور شکمی میتوان از ابتلا به آن پیشگیری نمود. دیابت نوع 2 حاد و خطرناک بوده و در صورت به توجهی در عوارض آن میتواند سبب مرگ بیمار شود.
· افزایش فشارخون:
افزایش فشارخون نیز یکی دیگر از عوارض چاقی است که بهسرعت باعث تخریب جداره رگها و آسیبرسانی به عضو مهمی چون قلب میشود. با این توضیحات گویی راهی برای خلاصی از چاقی و بیماریهای قلبی جزء کاهش اصولی و تخصصی وزن و چربی زدایی از بدن باقی نمیماند.
· افزایش تریگلیسیرید خون:
کار و فعالیتهایی محدود که بدن را موظف به مصرف انرژیهای ورودی نمیکند، بهمرورزمان افزایش تریگلیسیرید خون را برای افراد به همراه دارد. این تریگلیسیرید به ناخواسته تأثیر منفی خود را بر قلب گذاشته و کارکرد صحیح آن را مختل میسازد.
· کاهش کلسترول مفید خون:
بافت چربی انباشتهشده در بدن شمارا مستعد بیماریهای متابولیکی چون کاهش کلسترول مفید خون نیز میکند. بهراستی چربیها متابولیسم بدن را مختل نموده و بر عملکرد درست ارگانها تأثیر ناخوشایندی میگذارند.
· سندروم متابولیک:
سندروم متابولیک که پس از چاقی مفرط در بدن عارض میشود، یکی دیگر از عوامل بالقوه خطر بیماریهای قلبی و عروقی است. بدین ترتیب مبارزه با چاقی نهتنها ما را در راستای داشتن قلبی سالم کمک میکند، بلکه بیماریهای زمینهای اینچنینی را نیز از ما دور میسازد.
· گرفتگی و انسداد عروق کرونری قلب:
چربی جاری در خون بالاخره نتیجهبخش خواهد شد و با رسوب در قسمتی از شریانها فرد را از داشتن یک زندگی سالم و معمولی محروم میسازد. چاقی و بیماریهای قلبی گاهاً با یکی از نشانههای خطرناک چون گرفتگی و انسداد عروق کرونری خود را نشان میدهند و در برخی مواقع چنان حاد است که فرد را بهپای تخت عمل نیز میکشاند.
· سکته و حمله قلبی:
اگر دیر به داد رگهای خونی مملو از چربیهای انباشتهشده برویم، مسلماً دیر یا زود باید در دام سکته قلبی گرفتار شویم و تا آخر عمر با عوارض دردناک و ناخوشایند آن کنار بیاییم. بهراحتی و به مدد دمنوشها، ورزش و … میتوان خون را تصفیه نمود و خود را از این علائم خطرناک بر حذر داشت.
· نارسایی قلبی:
نارسایی قلبی نیز از پس چاقی عارضه شایعی است که گریزی از آن نیست. نارسایی قلبی بخش عمدهای از بیماریهای قلبی را به خود اختصاص داده و گاهاً فرد را با سکته مغزی و مشکلات آن نیز درگیر میسازد.
· بیماری آئورت و عروق محیطی:
حفظ محدوده وزن برای پیشگیری از بیماری مانند آئورت و عروق محیطی بسیار حیاتی است. این وزن اضافی نهتنها خود بر روی قلب فشار مضاعف وارد میسازد، بلکه میزان شیوع بیماریهای قلبی را به صورتی واضح افزایش میدهد. بدین ترتیب بهجرئت میتوان گفت چاقی و بیماریهای قلبی باهم قرابتی دیرینه دارند.
تأثیر چاقی بر کاهش طول عمر:
برای آنکه بتوان معیار دقیقتری از چاقی را در دست داشت، متخصصان به تعیین محدوده خاصی از BMI یا همان شاخص توده بدنی میپردازند. وجود فرد در این محدوده تضمینی بر سلامت قلب و عروق وی میباشد و خروج از آن بهمنزله ورود به عرصهای سخت و خطرزا است. متخصصان سلامتی و تغذیه محدوده مجاز BMI را مقداری بین 18.5 تا 25 میدانند که اگر این اعداد به 29.6 تجاوز نماید، خطر بیماریهای قلبی عود میکند و اگر بازهم پیشرفت را شاهد باشیم، مسلماً شاخص 30 نوید خطری فزونتر و مرگ را به همراه دارد. بدین ترتیب تحقیقات نشان داده هرچه شاخص توده بدنی سیر صعودی خود را طی نماید، امکان کاهش 5 تا 20 سال از عمر مفید بیماران وجود دارد.
این امر یعنی ممکن است، بسیاری از افراد چاق در سنین جوانی به علت انبوهی از بیماریهای قلبی و عروقی شانس یک زندگی سالم و طولانی را از دست بدهند.
این موضوع ضرورت توجهی عمیقتر را به مبحث چاقی و بیماریهای قلبی میطلبد، زیرا چاقی نهتنها یک عارضه بحرانزا است بلکه آمار مرگومیر را نیز در جوامع افزایش داده و نیروی کارآمد و سازنده را از فعالیت مفید بازمیدارد. باوجودآنکه 44 درصد افراد دیابتی و 23 درصد بیماران کرونری قلب و 41 درصد سرطانیها به چاقی مفرط نیز مبتلا هستند، باید نگاهی جدیتری را به این مقوله داشت.
مقایسه میزان مرگومیر به سبب چاقی با سوءتغذیه و کمبود منابع غذایی:
متأسفانه همانقدر که درصد گشته شدگان به دلیل سوءتغذیه سروصدا نموده و توجه جوامع بینالمللی را به سمت خود معطوف ساخته، آمار مرگ ناشی از چاقی و اضافهوزن چندان جدی مطرح نمیشود. این در حالی است که امروزه چاقی و عوارض زمینهای آن بیشتر از سوءتغذیه توانسته جان افراد را تهدید نماید. آنچه از آمارهای جهانی برمیآید، این حقیقت را به اثبات میرساند که مرگومیر و ناتوانی به دلیل اضافهوزن بسیار بیشتر و پرمخاطرهتر از سوءتغذیه ظاهرشده است. این یعنی ورود بیرویه کالری به بدن تأثیری بسیار مخربتر از کمبود مواد غذایی مفید بر بدن دارد.
بدین ترتیب میتوان نتیجه گرفت هرچه به سمت متعادلسازی توده بدنی بهپیش برویم، نتیجه آن را در دریافت سهم بیشتری از سلامتی خواهیم دید. با این توصیفات برای رهایی از چاقی و بیماریهای قلبی نهتنها افراد مبتلابه چنین عارضهای باید حفظ BMI را در اولویت برنامه زندگی خود قرار دهند، بلکه افراد سالم جامعه نیز باید بدان بهعنوان الگویی مؤثر در حفظ سلامتی بنگرند. با این رویکرد امید است، آمارهای جهانی را به سمت و سویی مطلوبتر سوق دهیم.
عوارض خطرناک چاقی بر ارگانهای بدن:
شیوع بیماری قلبی میتواند، دلیل محکمی برای اتخاذ یک اراده فولادین بهمنظور برطرف سازی چاقی محسوب شود. ولی به خاطر تأثیر ناخوشایندی که این عارضه بر بسیاری از ارگانهای دیگر بدن نیز دارد، لزوم برطرف نمودن ریشهای این بیماری دوچندان است. میتوان بهجرئت اذعان داشت که چاقی نهتنها قلب را موردحمله قرار میدهد، بلکه تقریباً تمامی اعضای بدن را درگیر عوامل تخریبی خود میکنید.
بدین ترتیب فرد علاوه بر چاقی و بیماریهای قلبی، باید با مشکلات دیگری نیز مواجه شود. شاید بسیاری از افراد چاق را که از درد زانوهای و مفاصل در رنج هستند را دیدهاید. فشار مضاعفی که وزن غیرمتعارف به مفصل وارد میسازد، خارج از حد تحمل این اعضای ظریف و پرکار میباشد. ازاینرو طبیعی است که افراد چاق با عملکرد ناقص و دردناک غضروفهای زانو گریبان گیر باشند.
· آسم و بیماریهای ریوی:
بیماران مبتلابه چاقی بیشتر از افراد عادی در معرض ابتلا به آسم و ناراحتیهای ریوی هستند. حتی بسیاری از مبتلایان به چاقی علائم شدیدتری از بیماریهای ریوی را تجربه میکنند و گاهاً با عدم تأثیرگذاری کامل داروها مواجه میشوند.
· سرطان روده:
ارتباط مستقیم 40 درصد از اکثر سرطانها با چاقی خود بهتنهایی هولناک بودن این بیماری را میرساند که متأسفانه کمتر عارضهای خطرناک تلقی میشود. بسیاری از بیماران باوجود تشخیص پزشک بر اضافهوزن و تأکید فراوان بر کاهش آن با بیتوجهی از کنار این موضوع حیاتی میگذرند و این اقدامات دیرتر از موعد مقرر بر عوارض چاقی آنها دامن میزند.
· نارسایی کلیه:
شاید یکی از دلایل بروز همزمان چاقی و بیماری های قلبی نارسایی کلیهها و عدم کارکرد صحیح این عضو باشد. این موضوع زمینه تجمع سموم را در خون فراهم آورده و مانع دفع مؤثر و کامل فضولات از بدن میشود. این اتفاق نامبارک فشار مضاعفی را بر قلب وارد ساخته و آن را از عملکرد درستش بازمیدارد.
· ناراحتیهای کیسه صفرا:
دقت داشته باشید که پزشکان طی آزمایشهایی به این نتیجه رسیدهاند که به ازای هر یک عدد که به شاخص BMI افزوده میشود، شما با افزایش 7 درصدی بیماریهای کیسه صفرا مواجه خواهید شد. این موضوع نگرانیها در مورد اضافهوزن را افزایش داده و اصل مبارزه با آن را تقویت میکند.
· اختلالات خواب و آپنه خواب:
آپنه خواب گویی بیماری مختص افراد چاق است که با آنها دوستی چندین ساله دارد و تا بر اضافهوزن خود فائق نیایند، قصد رفتن نیز ندارد. مسدود شدن مجاری تنفسی نهتنها سبب بروز اختلالات خواب میشود، بلکه بر قلب نیز به دلیل اکسیژنرسانی ناقص تأثیر نامطلوب میگذارد.
· بیماریهای گوارشی:
چاقی و بیماری های قلبی با مصرف مواد غذایی تا حد زیادی مرتبط هستند در این مسیر معده بهعنوان راه ورود مواد غذایی تحت تأثیر قرارگرفته و خود نیز درگیر عوارضی ناخوشایند شده و بیماریهای مختلفی برای آن عارض میشود. رفلاکس معده، فتق مری و … بیماریهایی هستند که افراد چاق دائماً با آن درگیر بوده و با مصرف داروهای شیمیایی نیز شاهد گسترش روزافزون آن هستند. حالآنکه میتوان با برطرف نمودن اضافهوزن بهراحتی از چنین علائمی خلاصی یافت وزندگی سرشار از سلامتی و سرزندگی را تجربه نمود.
· اضطراب و افسردگی:
کمتر فرد چاقی را مشاهده میکنیم که با افسردگی، اضطراب و میل به فرار از جامعه مواجه نبوده و هرروز کاهش سطح اعتمادبهنفس خود را به نظاره ننشیند. بهراستی تنها راه فرار از این کوه مشکلات و غلبه بر آن اتخاذ یک روش صحیح درمانی توأمان از ورزش، رژیم غذایی و دوری از مصرف مواد غذایی مضر است.
راههای پیشگیری از چاقی و بیماریهای قلبی:
با توجه به اینکه پیشگیری همیشه جز اولویتها بوده، بهتر است با در نظر گرفتن یک سبک زندگی اصولی از همان ابتدا راه ورود چاقی را به بدن سد نماییم تا آنکه ناچار نشویم با عوارض مخرب و دردناک چاقی و بیماری های قلبی مبارزه کنیم. چاقی و بیماریهای قلبی میتوانند شمارا از درک طبیعیترین لذتهای حیات بازدارند و زندگی را به کامتان تلخ سازند. پس بهتر است با پیگیری نکات ذکرشده در رژیم غذاییتان تمامی راهها برای ورود این بیماری به بدن را ببندید.
· استفاده از میوهها و سبزیها:
وجود مقادیر قابلتوجهی از سبزیها و میوهها در رژیم غذایی میتواند نوید یک قلب سالم و تپنده را برای شما تا سالهای متمادی داشته باشد. میوه و سبزیها مملو از ریزمغذیهایی هستند که هم از بدن در برابر تجمع چربی حفاظت نموده و هم قلبی بدون ناراحتیها را برایمان به ارمغان میآورند.
· غلات کامل:
غلات کامل نیز همردیف سبزیها در حفظ بقا و سلامتی ارگانهای مختلف بدن مؤثر هستند. غلات با مواد معدنی و فیبر فراوان نیاز به مصرف غذاهای پرکالری را کاهش داده و عطش شمارا برای مصرف شیرینها فرومینشاند. ازاینرو شمارا یک گام بهتناسب اندام نزدیکتر میسازد.
· لبنیات کمچرب:
هیچگاه به فکر حذف گروهی از مواد غذایی نباشید، بلکه آن را با گونههای سالمتر جایگزین نمایید. لبنیات کمچرب علاوه بر تأمین پروتئین موردنیاز بدن در حفظ سلامت سیستم قلب و عروق و ایجاد تودههای عضلانی بهجای چربی مؤثر هستند.
· روغنهای سالم:
روغن کنجد، زیتون، هسته انگور و … در دسته روغنهای سالم قرار میگیرند و چاقی و بیماریهای قلبی را از شما دور ساخته و بهمرورزمان میتوانند، حجم چربیهای انباشتهشده در بدنتان را کاهش دهند.
· گوشت سفید:
حتماً بارها شنیدهاید که ماهی کمچرب و ماکیان جزء گوشتهای مفید برای سلامتی به شمار میروند و به مصرف آن توصیه اکید میشود. توجه به این موضوع برای افراد چاق که دارای پرهیزهای رژیمی هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
· تمرینات ورزشی:
تمرینات ورزشی میتوانند بهمنظور اثربخشی بیشتر ترکیبی از ورزشهای هوازی و بدنسازی باشند. این تمرینات درگذر زمان شمارا از تودههای چربی رها نموده و بهجای آن ماهیچه و عضلاتی مستحکم و مقاوم را برایتان به ارمغان میآورند. این بهبود وضعیت عضلات شامل عضلات قلب نیز میشود، بدین ترتیب تپشی منظم، پایدار و سالم از ثمرههای درخشان انتخاب این ورزشها است.