رژیم لاغری کودکان چاق
با توجه به اینکه احتمال بروز بیماری‌هایی چون دیابت، آسم، نارسایی‌های قلبی و مشکلات روحی و روانی در کودکانی دارای اضافه‌وزن به‌مراتب بیشتر از کودکان معمولی است. گنجاندن وعده‌های سالم در رژیم لاغری کودکان چاق به‌منظور برطرف نمودن این مشکل یک امر حیاتی محسوب می‌شود. کودکان سرمایه‌های آینده کشور هستند.
ازاین رو توجه به تغذیه آنها به‌گونه‌ای که سلامت روح و جسمشان را به‌صورت متعادل تأمین نماید، دارای اهمیت زیادی است. اضافه‌وزن امروزه متأسفانه فقط مشکل، بزرگ‌سالان و افراد جوان جامعه نیست، زیرا الگو غلط غذایی ناخواسته بر روی قشر نوجوان و کودکان نیز تأثیر منفی خود را گذاشته و به علت آسیب‌پذیری بیشتر کودکان، مسلماً در سنین پایین نمودی دوچندان دارد.
چگونگی تشخیص علائم چاقی در کودکان:
تشخیص علائم چاقی، علمی تخصصی است و باکمی اضافه‌وزن نمی‌توان حکم بر چاقی کودک داد و وی را مجبور به رعایت رژیم‌های سخت و طاقت‌فرسا نمود. مراجعه به مراکز ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی و متخصصین تغذیه، بهترین مکان‌ها برای محاسبه BMI در کودکان و نوجوانان برای تشخیص اضافه‌وزن یا عدم آن در کودک است.
سن، جنسیت، قد و … ملاک‌هایی هستند که باید بر طبق آن حکم نهایی صادر شود. زیرا با افزایش قد، افزایش وزن امری طبیعی است که نباید آن را اضافه‌وزن تلقی نمود. به‌هرحال در صورت تشخیص اضافه‌وزن پزشکان بابیان توصیه‌هایی، به کودک کمک می‌کنند، و با تنظیم رژیم لاغری کودکان چاق در زمان مناسب آنها به وزن ایدئال برسند. در این مرحله همراه نمودن کودک با پروسه درمانی مهم‌ترین رویکرد پیشرو است، زیرا تا وی شناخت کافی در مورد مشکل خود نداشته باشد، در فرآیند کاهش وزن همکاری لازم را نمی‌کند.
باید به یادداشت، سن کودکی با ترشح هورمون‌های رشد همراه است، ازاین‌رو برای تعیین رژیم لاغری کودکان چاق، نیاز به علم و دانش خاصی می‌باشد تا آنها از هر نظر مصون بمانند، زیرا ممکن است، رژیم نامناسب تنظیم هورمون‌های بدن کودک را برهم زند و در رشد وی خلل جدی ایجاد نماید. ازاین‌رو تا حد امکان برای کودکان زیر 10 سال هیچ رژیم غذایی تنظیم نمی‌شود، مگر در شرایط حاد و بحرانی که با اضافه‌وزن‌های بالا و خطرناک روبرو هستیم.
توصیه‌های مفید به‌منظور کاهش وزن کودکان چاق:
برنامه رژیم لاغری برای کودکان با اضافه‌وزن ارائه می‌شود که راه‌حل‌های خوبی را در مقابل والدین قرار می‌دهند. این پیشنهادها بیشتر بر مصرف صحیح مواد غذایی و انتخاب گزینه‌هایی دارای کالری متعادل‌تر و قند کمتر استوار است. تمامی رژیم‌ها بیشتر بر پایه سبزی‌ها و مصرف انواع میوه‌ها شکل می‌گیرند و تا حد امکان مواد غذایی فرآوری شده از بستر آنها حذف می‌شود.
رژیم لاغری کودکان چاق به‌مانند بزرگ‌سالان به‌دوراز شیوه‌های رایج غلط تغذیه می‌باشد، فقط تنها تفاوتش آن است که کودکان بیشتر از آنکه به دنبال کاهش وزن باشند، باید به حفظ آن در سنین بالا فکر کنند. در ادامه با این توصیه‌های اثربخش بیشتر آشنا شوید.
· پیگیری شاخص رشد:
نوزادانی که در دوران شیرخوارگی بر اساس منحنی رشد وزن‌گیری نمی‌کنند و در هنگام تولید و بعدازآن بر طبق شاخص رشد به‌پیش نمی‌روند در کودکی بیشتر در معرض اضافه‌وزن قرار دارند، زیرا چاقی در دوران کودکی ارتباط مستقیمی با دوران تولد و ماه‌های بعدازآن دارد. والدینی که فرزندان خود را از نوزادی با انواع مواد غذایی بیش‌ازحد تغذیه می‌کنند، کودکانی مستعد چاقی را پرورش می‌دهند که درنهایت یا بسیار چاق هستند یا در آستانه چاقی قرار دارند.
· آموزش فرهنگ تغذیه صحیح:
فرهنگ تغذیه صحیح حکم می‌کند که از همان کودکی، مواد غذایی مطلوب را در ذائقه کودکمان با نمونه‌های نامطلوب جایگزین کنیم. نان جو، برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار و … همگی انتخاب‌هایی ارزنده هستند که اگر از کودکی در اختیار فرزندانمان قرار گیرند، به‌عنوان خوراکی‌هایی ارزشمند در فکر، ذهن و ذائقه کودکان جایگذاری می‌شوند.
· انتخاب تنقلات سالم:
به‌هرحال کودکان با اضافه‌وزن به تنقلات نیز در کنار وعده‌های کامل نیاز دارند، فقط نباید کام آنها را با موادی چون چیپس، پفک و … آشنا نماییم و به‌جای آن از انواع برگه‌ها و مغزها در رژیم لاغری کودکان چاق استفاده کنیم تا علاوه بر ایجاد تنوع به مصرف غذاهای سالم نیز میل و رغبت بیشتری نشان دهند.
· مصرف سبزی‌ها دارای فیبر بالا:
سبزی‌ها از هر طرح و رنگ و مدلی که باشند، دارای فیبر و ویتامین‌های فراوانی هستند که علاوه بر تضمین سلامتی می‌توانند، حجم قابل قبولی از معده را پرکرده و کودکان را از ریزه‌خواری و پرخوری دور سازند. مصرف سبزی‌های پخته و خام بهترین راه‌کار برای مقابله با اضافه‌وزن و انباشت چربی در بدن کودکان است.
· توجه به پیام فیزیولوژیک بدن:
کودکان بر اساس پیام فیزیولوژیک بدن خود به مصرف مواد غذایی روی می‌آورند، پس اینکه به‌ناچار آنها را مجبور سازید که تمامی غذای خود را تا انتها به پایان برند، عملکرد اشتباهی است و اضافه‌وزن آنها را در پی دارد. پس هیچ‌گاه معده کودک خود را با انبوه غذاها پر نکنید و به نیاز بدن وی نیز توجه نمایید.
· پیشگیری بهتر از درمان:
کودکان در برابر رژیم‌های مختلف مقاومت می‌کنند و وقتی به گروه خاصی از خوراکی‌ها علاقه‌مند شوند، اجتناب و دور نمودن آنها از این مواد کار سختی می‌باشد. ازاین‌رو بهتر است، والدین از همان ابتدا برنامه‌ای باکیفیت و بهینه را برای کودکانشان تنظیم نمایند تا در آینده ناچار به تغییر الگوی تغذیه و اصلاح آن نشوند.
· حذف مواد غذایی نامطلوب از سبد خرید:
به‌جای آنکه دائماً به فرزند خود تذکر دهید که چه خوراکی‌هایی را مصرف نکند، خودتان هوشمندانه خرید نمایید و در مقابل کلکسیونی از تنقلات مضر به خرید مجموعه‌ای از مواد غذایی سودمند روی‌آورید تا کودک همیشه آنها را در برابر چشم خود دیده و ناخواسته روزبه‌روز میل و رغبتش به مواد غذایی باارزش تغذیه‌ای بالا، اضافه گردد.
· دور نگه‌داشتن مواد غذایی از دسترس کودک:
مسلماً کودکانی که به قابلمه و دیس غذا دسترسی دارند، به مرتب بیشتر از حد معمول میل می‌کنند و این به یک عادت اشتباه خصوصاً در رژیم لاغری کودکان چاق بدل می‌شود، یا به‌اندازه نفرات غذا تهیه نمایید یا در صورت زیاد بودن، غذا را به حتم از دسترس کودک خارج سازید.
· عدم استفاده از جملات تحقیرآمیز
بسیاری والدین برای آنکه با پرخوری کودک خود مقابله کنند از جملات تحقیرآمیز برای وی استفاده می‌نمایند که این امر نه‌تنها باعث پرهیز کودک از پرخوری نمی‌شود، بلکه زمینه لجبازی وی را نیز فراهم نموده و در نوجوانی نیز به‌صورت عقده‌های روانی، کمبود اعتمادبه‌نفس، اضطراب و استرس خود را نشان می‌دهد.
· توجه به فعالیت بدنی کافی:
هرچند که رژیم لاغری کودکان چاق را تا حد زیادی به‌تناسب اندام نزدیک می‌سازد، اما ورزش مداوم و تحرک نیز از عناصر حیاتی می‌باشد که نه‌تنها برای حفظ سلامت آنها مفید است، بلکه سبب ارتقا سطح روحیه و نشاط کودکان نیز می‌شود که والدین به‌هیچ‌وجه نباید از آن غفلت ورزند. ورزش‌های هوازی، فوتبال، دو و … هرکدام متناسب باروحیه و خواست کودکان می‌توانند یک تحرک عالی و یک روش خوب برای مصرف انرژی محسوب شوند.
· هماهنگی کامل:
علاوه بر همراهی باید، هماهنگی نیز چاشنی فعالیت‌های والدین و اطرافیان کودکی باشد که قصد متناسب نمودن وزن خود را دارد؛ یعنی یکی از والدین به خرید تنقلات نپردازد و دیگری رژیم گیاه‌خواری را به کودک پیشنهاد دهد و در این تضاد کودک را حیران و سرگردان نمایند.
· همراهی کودک در پروسه کاهش وزن:
همان‌طور که کودکان در دیگر فعالیت‌های خود نیاز به همراهی، همدلی و پشتیبانی خانواده و اطرافیانشان دارند، در مسئله سخت و بحران‌ساز کاهش وزن نیز باید دلسوزی و هم راهی اطرافیان را با خود درک نمایند. نمی‌شود برای کودک یک غذای جداگانه و کم‌کالری تهیه کرد و انتظار داشت آن را میل نماید، درحالی‌که تمامی اعضای خانواده از غذای دیگری مصرف می‌کنند.
· برخورد غیر محسوس با کودک:
برخورد مستقیم با کودکان اکثراً نتیجه معکوس می‌دهد، ازاین‌رو متخصصان پیشنهاد می‌دهند که به‌صورت غیر محسوس نکات تربیتی را بر کودکان اعمال نمایید. برای مثال تذکر اینکه کمتر بخور پاسخ نمی‌دهد، در مقابل باید به کوچک کردن ظرف کودک یا کم کردن غذای وی بپردازید.
· در نظر گرفتن وعده‌های تشویقی:
خوردن فست‌فود را در رژیم لاغری کودکان چاق، محدود به وعده‌های تشویقی نمایید و به‌عنوان پاداش رعایت رژیم غذایی در دو ماه متوالی، یک وعده را به فست‌فود اختصاص دهید و بگذارید کودک در آن یک وعده آزادی عمل داشته و لذت ببرد تا رغبت بیشتری در روزهای آتی برای خوردن غذاهای طبخ شده توسط شما داشته باشد.
· مدیریت بهتر مهمانی‌ها:
مسلماً در مهمانی‌ها کنترل کودکان سخت‌تر می‌شود و وجود انواع خوراکی‌ها سبب می‌شود، کودک تمرکز کمتری بر روی تغذیه خود داشته باشد. سیر کردن کودک قبل از ورود به مهمانی با تغذیه سالم و کم نمودن مدت حضور در مهانی دو راه‌کار سودمند به‌منظور جلوگیری از پرخوری کودکان است، وگرنه انواع دسرها، شیرینی‌ها و بستنی‌ها مجال تفکر را از آدم‌های بالغ نیز صلب می‌کنند، چه برسد به کودکان.
توصیه‌های پزشکی برای والدین در رژیم لاغری کودکان چاق:
پزشکان توصیه می‌کنند، کالری دریافتی در رژیم لاغری کودکان چاق باید به حد متعادلی برسد. در این راستا مصرف لبنیات کم‌چرب، گوشت‌های سفید و حبوبات به علت اینکه منبع غنی از پروتئین بدون چربی هستند، بسیار سفارش می‌شود. به‌هیچ‌وجه نباید کودک را از مصرف نوعی ماده غذایی منع کرد، بلکه باید به مصرف متعادل و به‌دوراز زیاده‌روی وی را تشویق نمود. همچنین کاهش مصرف قند مانند نوشیدنی‌های شیرین صنعتی در کنار چربی‌های اشباع موجود در خوراکی‌های آماده تجاری نیز رویکرد دیگری است که باید از سوی والدین با جدیت دنبال شود.
کودکان علاقه چندانی به مصرف سبزی‌ها و حبوبات از خود نشان نمی‌دهد، در این راستا تغییر در روش‌های طبخ و به کار بردن ایده‌های جدید در سرو غذا کمک می‌کند تا کودکان میل بیشتری به‌صرف چنین مواد پر خواصی پیدا کنند. خوردن سریع یا تماشای تلویزیون در زمان صرف غذا باعث می‌شود بیشتر از حد مجاز کالری به بدن واردشده، بدون آنکه متوجه آن شویم، پس کودک را از انجام چنین عمل‌هایی بازدارید.
بیان چند استراتژی مؤثر در رژیم لاغری کودکان چاق:
همان‌طور که اشاره نمودیم بسیاری از کودکان عادت کرده‌اند، در زمان تماشای تلویزیون مجموعه‌ای کامل از تنقلات مضر را مصرف نمایند که این امر سبب چاقی مفرط در آنها می‌شود. والدین علاوه بر محدود کردن ساعات استفاده از کامپیوتر و تلویزیون و اختصاص آن به فعالیت‌های پرتحرک موردعلاقه کودکان، باید آنها را از مصرف خوراکی‌های ناسالم حین تماشای برنامه‌ها منع نمایند و بیشتر کودکان را به انجام فعالیت‌های فیزیکی تشویق کنند.
حفظ وزن در حین رشد مهم‌ترین شاخصه‌ای است که در زمان تشخیص وزن نرمال کودکان موردسنجش قرار می‌گیرد، به همین دلیل در ادامه سعی می‌کنیم بابیان استراتژی‌هایی برحسب سن شمارا برای انتخاب صحیح رژیم لاغری کودکان چاق کمک نماییم.
· رژیم لاغری مناسب به‌منظور کاهش وزن در سنین 1 تا 6 سال:
در سنین 1 تا 6 سال باید اضافه‌وزن به‌تدریج و متناسب باسن کودک رخ دهد در چنین سنی به علت اینکه کودک بسیار ناتوان است، باید روند کلی تغذیه وی را به دست بگیرید. در کنار وعده‌های سالم، میان وعده‌های مغذی و همچنین 60 دقیقه فعالیت روزانه برای کودکانی در چنین سن و سالی کافی است. نان، ماکارونی، انواع میوه‌ها می‌توانند به علت فیبر کافی و مواد مغذی برای این گروه مطلوب باشند. غذاهای فرآوری شده، نوشیدنی‌های شیرین و … منع اکید دارند، کم‌کم که کودکتان به سنین بالاتر می‌رسد، می‌توانید به وی از میان چند خوراکی مفید حق انتخاب بدهید و بدین طریق در وی وجد و شور خوردن را ایجاد نمایید.
· رژیم لاغری مناسب به‌منظور کاهش وزن در سنین 7 تا 10 سال:
اگرچه در چنین سنین بین 7 تا 10 سال کودکان سعی می‌کنند، کمی مستقل‌تر عمل نمایند، اما بازهم برای یافتن مواد غذایی مفید و سالم به کمک خانواده‌شان نیازمند هستند. در این زمان والدین با ارائه آموزش‌های کاربردی می‌توانند، الگوی مناسبی را در ذهن کودک جایگذاری نموده بدین ترتیب وی را به تغذیه صحیح عادت دهند. در اینجا به علت اینکه کودک قادر می‌باشد، خود به‌تنهایی غذا را میل کند بهتر است، در آشپزخانه مواد مغذی را گذاشته و سپس از آنها بخواهید تا به انتخاب خود یک مورد را گزینش نمایند، مثلاً از بین سیب یا موز یکی را انتخاب کنند.
البته استراتژی اثرگذار دیگر که در رژیم لاغری کودکان چاق برای رسیدن به وزن متعادل می‌توان به کاربرد، مشارکت کودک درروند تهیه غذا است. آماده کردن غذا کمک می‌کند کودک اشتهای بیشتری برای صرف آن داشته باشد. اجازه ندهید کودک شما به خاطر اضافه‌وزنش گمان کند که از خانواده ترد شده است، با شرکت وی در تهیه غذا به وی این امکان را می‌دهید که با حفظ اعتمادبه‌نفسش تلاشی مضاعف را برای رهایی از چاقی در پیش بگیرد.
دو نوع منوی کاربردی به‌منظور تنظیم رژیم لاغری کودکان چاق:
در ادامه برای آنکه دیدی واقعی‌تر از رژیم لاغری کودکان چاق در ذهن متصور شوید به بیان دو منوی متفاوت مؤثر در این زمینه می‌پردازیم و به‌صورت تفکیک‌شده غذاهای مطلوب برای وعده‌های صبحانه، نهار و شام را باهم بررسی می‌کنیم.
· برنامه لاغری شماره 1 برای کودکان چاق:
صبحانه را بهتر است به لبنیات کم‌چرب با نان تست غلات و کمی کره و آب‌میوه طبیعی اختصاص دهید، اما ناهار باید با انواع سبزی‌ها آراسته شود. پاستای سبزیجات یا ماهی گریل شده که با سبزی‌های پخته و خام زینت شده است، می‌تواند بهترین ناهار برای کودکان با اضافه‌وزن به شمار رود. میان وعده را نیز می‌توانید به شیر کم‌چرب، میوه‌ها یا حتی کورن‌فلکس که بهترین جایگزین برای چیپس است، واگذار نمایید. وعده شام نیز پوره سیب‌زمینی و مرغ پخته به همراه دسرهایی از میوه‌ها یک روز کامل را برای کودک شما تدارک می‌بینند.
· برنامه لاغری شماره 2 برای کودکان چاق:
اگر ماست بدون چربی و شیر چندان باب میل کودک شما نیست، می‌توانید آن را با نان تست و مربای کم شیرینی یا نان تست به همراه آووکادو و مقداری روغن‌زیتون جایگزین نمایید. به‌هرحال اغلب کودکان از اسموتی میوه به‌عنوان وعده صبحانه در کنار یک لیوان شیر استقبال می‌کنند. برنج قهوه‌ای بهترین گزینه برای کودکان در حال رشد به شمار می‌رود که در کنار سوپ سبزی‌ها تمام نیاز کودکان را به واحدهای سبزی و غلات سبوس‌دار برطرف می‌سازند. میان وعده را می‌توانید کمی دست‌ودل‌بازتر برگزار کنید و باکمی شکلات که بر روی نان تست قرار داده‌اید کودک خود را شگفت‌زده نمایید. البته پنیر خامه‌ای کم‌چرب و عسل نیز گزینه‌های ایدئالی هستند که در کنار مقداری میوه در رژیم لاغری کودکان چاق به‌عنوان میان وعده معجزه می‌کنند.
شام نیز از گروه سبزی‌ها می‌توانند انتخاب بهتری باشند مانند پاستای سبزی‌ها، ساندویچ پنیر و مقداری گوجه‌فرنگی و …
چند توصیه برای کودکان سالم به‌منظور پیشگیری از اضافه‌وزن و چاقی در آنها:
با توجه به اینکه کودکان اغلب با رژیم‌های متنوع چندان سازگار نمی‌شوند و همراهی‌شان با والدین کم است، به‌منظور آنکه از ابتدا کودکانتان درگیر چنین مشکلی نشوند و روال طبیعی رشد خود را طی کنند، برای شما توصیه‌های غذایی جالب توجهی داریم که کمک می‌کند یک عادت خوب را به وی تلقین نموده و بدین روش کودکی سالم، بانشاط و البته با وزنی ایده آل را در تمامی مراحل زندگی داشته باشید.
1. توصیه اول: عدم استفاده از شیرینی‌ها و کیک‌های بسته‌بندی دارای چربی ترانس و تهیه انواع کلوچه‌های خانگی از آردهای سبوس‌دار
2. توصیه دوم: جایگزینی دانه کامل غلات به‌عنوان میان وعده و انواع میوه‌های تازه آغشته به ماست کم‌چرب به‌منظور ایجاد تنوع یا انتخاب میوه‌های خشک
3. توصیه سوم: استفاده از ماکارونی‌های تهیه‌شده با گندم کامل یا غنی‌شده با امگا سه به همراه سس گوجه یا سبزی‌ها
4. توصیه چهارم: کبابی کردن سیب‌زمینی‌ها یا قرار دادن آنها در فر به‌جای تهیه سیب‌زمینی سرخ‌شده یا چیپس
5. توصیه پنجم: تهیه ناگت مرغ، همبرگر و ساندویچ‌های حاضری در منزل و حذف روغن، مواد افزودنی ناخالص و … از بستر آنها
6. توصیه ششم: جدی گرفتن وعد صبحانه و قرار دادن انواع نان غلات، نوشیدنی‌های سالم و میوه‌ها در آن
7. توصیه هفتم: در نظر گرفتن خواب کافی برای کودک به‌منظور حفظ تناسب وزن
8. توصیه هشتم: صحبت کردن با کودک در مورد تأثیرات خوب تغذیه سالم و دلایل رعایت آن و همچنین مضرات مصرف بی‌رویه قند و شیرینی‌ها
