یکی از رژیمهای غذایی که توانسته امروز طرفداران بسیاری برای خود جذب نماید، رژیم غذایی وگان است. این رژیم نوعی گیاهخواری با شرایط خاص و مخصوص به خود محسوب میشود. افراد اگر بتوانند بر اساس اصول تعریفشده در این رژیم که توسط پزشکان تغذیه مشخصشده، عمل نمایند بهراستی سلامتی، لاغری، کنترل قند خون و … در کنار آن حتمی و شدنی است.
باوجود فواید فراوانی که برای این رژیم برمیشمارند، اما تخطی از اصول آن میتواند، خطرات مهلکی را برای بدن به همراه داشته باشد. کمبود مواد غذایی و ورود به پروسه سوءتغذیه از مشکلاتی است که وارد شوندگان به چنین رژیمی را همیشه تهدید میکند. بدین ترتیب پیروی از اصول جاری و ضروری در این رژیم بهمنظور دوری از افتادن در یک مسیر اشتباه و آسیبزا الزامی است. در این مطلب تمامی جنبههای مختلف رژیم غذایی وگان را باهم بررسی کرده و با شرایط خاص این رژیم بیشتر آشنا میشویم.

رژیم غذایی وگان چیست-راسپینا کلاب
رژیم غذایی وگان چیست؟
در رژیم غذایی وگان شما فقط با حذف مواد غذایی مبتنی بر حیوانات مانند گوشت، تخممرغ و لبنیات مواجه نیستید. بلکه این پرهیزها به هرگونه فرآوردههایی که از حیوانات به دست آید، نیز گسترش مییابد. بدین ترتیب پیروان رژیم وگان از نوشیدنیها، داروها، پوشاک و … تهیهشده از پوست، گوشت، ژلاتین، استخوان و … حیوانات اجتناب نموده و جایگزینهای گیاهی را برای آنها برمیگزینند.
ازاینرو میتوان بهجرئت این روش تغذیهای را مطلوبترین شیوه زندگی دانست که با آن میشود، سلامت قلب، کلیه و دستگاه گوارش را تضمین نمود. اکنون میتوان این رژیم را در صدر فهرست رژیمهای مطلوب جهانی برشمرد و جزء 19 رژیم غذایی جهانی و 10 رژیم کاهش وزن برتر دانست. وجود مقدار فراوانی میوه، سبزیها، غلات کامل، حبوبات و… در این رژیم سبب شده پیروان این رژیم در عرض مدت کوتاهتری بهتناسب اندام برسند و زندگی سالم و پرنشاطتری را تجربه نمایند.

انواع مختلف رژیم غذایی وگان-راسپینا کلاب
انواع مختلف رژیم غذایی وگان:
اکنون رژیم غذایی وگان به شیوههای مختلفی تعریف میشود تا هر علاقهمند به این حوزه بتواند متناسب با شرایط جسمی خود نمونهای باب طبعش را انتخاب نماید. تنوع حاکم بر این رژیم بر محبوبیت جهانی آن افزوده و اکنون توسط افراد مشهور پیگیری میشود. تأثیرات شگرف این رژیم بر بدن چنان پرقدرت است که انتخاب آن از میان نمونههای رایج برای بسیاری مطلوب است. اکنون به بررسی نمونههای مختلف این رژیم میپردازیم.
· رژیم غذایی وگان کاملاً گیاهی:
این نوع خاص رژیم غذایی وگان سعی دارد، گستره وسیعی از گیاهان و میوهها را به تغذیه افراد وارد سازد. در اینجا هیچگونه محدودیتی برای مصرف میوهها از هر نوعی وجود ندارد. افراد رژیم گیرنده به مصرف سبزیها، حبوبات، غلات سبوسدار، آجیل و … چه بهصورت پخته و چه خام روی آورده و نیازهای تغذیهای خود را از این طیف مواد برآورده میسازند.
· رژیم غذایی وگان مبتنی بر گیاهان خام:
در این رژیم افراد فقط گیاهان را بهصورت خام مصرف نموده و از پختن آنها نیز پرهیز مینمایند. در صورت نیاز به پختن برخی سبزیها و حبوبات آنها را فقط تا 48 درجه سانتیگراد گرما داده و از حرارت دادن بیشتر از این حد جلوگیری مینمایند تا قالب خام این مواد تا حد امکان حفظ شود.
· رژیم غذایی وگان مبتنی بر گیاهان کمچرب:
رژیم گیرندگان این نوع رژیم غذایی وگان علاوه بر اینکه به سمت گیاهان خام تمایل دارند، گیاهان پرچرب مانند آووکادو، آجیل و … را نیز از تغذیه خود حذف مینمایند و عمدتاً سعی دارند، بر همان میوهها و سبزیهای خام بدون کالری و چربی اکتفا کرده و از این حد تجاوز نکنند.
· رژیم غذایی وگان مبتنی بر کربوهیدرات بالا:
مصرف بالای برنج، سیبزمینی، ذرت و دیگر کربوهیدراتها در این رژیم غذایی رونق دارد. ازاینرو آن را رژیمی مبتنی بر حداکثر مصرف کربوهیدرات میدانند. البته گزینش میوهها و سبزیها کمچرب نیز در اینجا ملاک بوده، بدین ترتیب در این رژیم تمرکز بر این دو رکن مصرف بالای کربوهیدرات و حذف گیاهان چرب استوار است.
· رژیم غذایی وگان ترکیبی:
در این رژیم افراد مجاز به مصرف میوهها و سبزیهای پخته فقط از ساعت 4 بعدازظهر تا آخر شب بوده و در طی روز خود را محدود به میوههای و سبزیهای خام مینمایند. بههرحال مصرف غذای گیاهی آنهم بهصورت پخته مطلوبی است که میتواند، وفاداری افراد را به این رژیم در طولانیمدت تقویت نماید.
· رژیم غذایی وگان مبتنی بر مواد مضر:
برخی افراد با ورود به عرصه گیاهخواران خود را از مصرف گوشت محروم ساخته، ولی در مقابل به مصرف مواد مضری چون سیبزمینی سرخشده در جم بالا، دسرهای فرآوری شده، غذاهای گیاهی صنعتی و … روی آورده بدین ترتیب این روش تغذیهای خاص بانام رژیم غذایی وگان مضر خوانده میشود.
مزایای رژیم غذایی وگان:
باوجودآنکه در طی تحقیقات علمی، تفاوت چشمگیری بین رژیمهای مختلف وگان و نتیجه بخشی آن مشاهده نمیشود، اما به هر افراد با تمایل شخصی به انواع مختلف آن روی میآورند. فارغ از نوع رژیم غذایی وگان که برای خود برمیگزینید، این رژیم دریایی از مزایای را با خود برای افراد به همراه میآورد که نمیتوان از آنها غفلت ورزید. در ادامه با برخی از مزایای این رژیم محبوب جهانی بیشتر آشنا میشویم.

مزایای رژیم غذایی وگان-راسپینا کلاب
· کاهش وزن با رژیم غذایی وگان:
کاهش شاخص توده بدنی به مدد رژیم غذایی وگان سریعتر، راحتتر و امنتر صورت میگیرد. ازاینرو افرادی که مایل به کاهش وزن اما با روشی مؤثرتر هستند، حتماً بهگزینش آن اقدام میکنند. اثرگذاری قابلقبول این رژیم به نسبت رژیمهای کمکالری سبب محبوبیت بالای آن شده است. فیبر موجود در این رژیم کمک بزرگی به کاهش وزن در افراد نموده، ازاینرو میتوان به یک کنترل عالی وزن با این رژیم دستیافت.
· مبارزه با دیابت نوع 2 با رژیم غذایی وگان:
دیابت مشکلی است که اغلب افراد در جوامع امروزی با عوارض آن مبارزه میکنند، رژیم وگان با کاهش شاخص قند خون تا 78 درصد ریسک پیشرفت دیابت را پایین میآورد. البته اگرچه گیاهان میتوانند در بدن قند خون را کاهش دهند، اما تقلیل وزن که در کنار این رژیم حاصل میشود، نیز تا حد زیادی به کاهش قند خون کمک میکند.
· سلامت قلب با رژیم غذایی وگان:
گیاهخواری با کاهش فشارخون و متعادلسازی این پروسه در بدن بهسلامت قلب و در پی آن کاهش مرگ ناشی از بیماریهای قلبی کمک میکند. البته کاهش قند خون، کلسترول و فشارخون که با گیاهخواری پدید میآید، نیز تأثیر خوبی بر سلامت قلب گذاشته و از فشارهای ناخواسته به سیستم قلب و عروق میکاهد.

سلامت قلب با رژیم غذایی وگان-راسپینا کلاب
· پیشگیری از سرطان با رژیم غذایی وگان:
بیماران مبتلابه سرطان با تعقیب اصول رژیم غذایی وگان میتوانند رشد، سلولهای سرطانی را در بدن خود مهار سازند. همچنین مرگ ناشی از این بیماری هولناک را به تعویق اندازند. البته افراد سالم جامعه نیز با انتخاب این رژیم یک سبک صحیح زندگی را برای خود برمیگزینند که از مخاطراتی چون سرطان به دور است.
· بهبود ورم مفاصل با رژیم غذایی وگان:
گیاهان میتوانند به مداوای علائم آرتروز در بدن بپردازند. در این صورت با مصرف منظم و برنامهریزیشده آنها میتوان به بهبود مفاصل آسیبدیده پرداخت و درد، ناراحتی، ورم و خشکی را از آنها دور ساخت. با انتخاب زندگی شهری و کمتحرکی بروز کرختی و تورم مفاصل امری رایج است که مصرف سبزیها این عوارض را از شما دور میسازند.
· عملکرد بهتر کلیهها با رژیم غذایی وگان:
افرادی که سعی میکنند به جایگزینی پروتئینهای گیاهی بهجای گوشت قرمز بپردازند، سلامت کلیههای خود را حفظ نموده و این اعضای مهم را از معرض صدمات و ضعف در عملکردشان بر حذر میدارند. کلیهها تحمل دفع پروتئین حیوانی آنهم در حجم بالا را ندارد. با بیتوجهی به این امر مهم ضعف کلیهها در دفع سموم از بدن مهمترین عوارضی است که باید با آن مواجه شوید.
· مبارزه با آلزایمر با رژیم غذایی وگان:
شاید نتوان به بهبود کامل بیماران آلزایمری دستیافت، اما گیاهخواری سرعت پیشرفت این بیماری را کاهش داده و برای افراد سالم در حکم یک فرآیند پیشگیرانه موفق عمل میکند. بدین ترتیب اگر از ابتلا به چنین بیماری وحشت دارید، انتخاب رژیم گیاهخواری بهترین راهکار برای مقابله با آن و عدم ابتلا بدان در دوران میانسالی است.
· مقابله با بیماریهای گوارشی با رژیم غذایی وگان:
بهبود بیماریهای دستگاه گوارش مانند سندروم روده تحریکپذیر، افزایش میزان صفرا و … همگی با مصرف گیاهان تا حد زیادی مرتفع شده و سلامت کلی رودهها به این عضو بازمیگردد. رژیم غذایی وگان با تغییر مثبت میکروبیومهای مفید روده و باکتریهای کمککننده بهسلامت روده این عضو را از خطرات مختلف مصون میدارد.

مقابله با بیماریهای گوارشی با رژیم غذایی وگان-راسپینا کلاب
· بهبود بیماریهای استخوانی با رژیم غذایی وگان:
میوهها ازیکطرف دارای اسید کمی بوده که این امر فرسایش استخوانها را کاهش میدهد از سوی دیگر با ورود املاح و مواد معدنی فراوان به جریان خون سبب افزایش جذب مواد مؤثر برای استخوانها میشود. ازاینرو گیاهخواران کمتر در معرض پوکی استخوان، شکستن، تحلیل استخوانی و هرگونه بیماریهای استخوانی دیگر قرار دارند.
چگونگی پایبندی به رژیم غذایی وگان در مهمانیها:
مصرف سبزیها و میوههای تازه شاید در منزل کار پرمشغلهای به نظر نرسد. ولی وقتی سخن از پایبندی به چنین اصولی در جمع و مهمانیها و حضور در رستورانها به میان میآید، موضوع کمی فرق میکند. افراد گیاهخوار نمیتوانند همپای افراد معمول در محافل و سفرههای همگانی شرکت نمایند و به قواعد جاری بر رژیم خود همچنان پایبند بمانند. برای حل این مشکل میتوانید قبل از حضور از منوی انتخابی آن مهمانی و وجود یا عدم وجود غذاهای گیاهی در این فهرست مطمئن شوید.
برای آنکه در یک محفل به خوردن سالاد محدود نشوید، میتوانید قبل از حضور توسط برقراری تماس با صاحبان آن مهمانی از تکمیل منو توسط دو گروه غذایی گیاهی و گوشتی اطمینان کسب نمایید. این مهم برای مهمانیهایی که کمی حالت خودمانی دارد میسر است و استرس شمارا کاهش میدهد.

چگونگی پایبندی به رژیم غذایی وگان در مهمانیها-راسپینا کلاب
خطرات و محدودیتهای انتخاب رژیم غذایی وگان:
در صورت انجام رژیم غذایی وگان بهگونهای غیراصولی و برخلاف استانداردهای ضروری علم تغذیه، خطرات بسیاری در کمین افراد علاقهمند به انجام چنین برنامه غذایی میباشد. مهمترین معضل پیشآمده خطر کمبود مواد غذایی و فقر ریزمغذیهای لازم و حیاتی بدن است که افراد را در این رژیم تهدید میسازد.

خطرات و محدودیتهای انتخاب رژیم غذایی وگان-راسپینا کلاب
· نگرانی بابت عدم جذب کافی مواد مغذی:
بهراستی عدم جذب مواد مغذی یک از نگرانیهای جدی در رژیم غذایی وگان محسوب میشود که ممکن است خود را با اشکال مختلفی چون کمبود ویتامین B12، ویتامین D، امگا 3، آهن، کلسیم و … نشان دهد که هرکدام از این عناصر میتوانند، سبب بروز اختلالات متفاوت در بدن شوند.
· بروز بیماریهای مختلف:
شاید سادهترین و پیشپاافتادهترین بیماری که در گام اول به سراغ افراد متخطی از اصول رژیم گیاهخواری میشود، کمخونی است. در حال حاضر چه کسانی میتوانند، مخاطرات هولناک کمخونی را انکار سازند. این امر زمانی اوج مشکل را نشان میدهد که چنین عارضهای در خانمهای شیرده، باردار و کودکان بروز نماید که نگرانی را به اوج خود میرساند.
· تغییر در آرایش ژنتیکی و ترکیب باکتریهای معده:
این تغییر اگر بهصورت مداوم و جدی ظاهر شود در طولانیمدت توانایی بدن را در جذب مواد غذایی مفید کاهش داده و افراد را از دریافت مواد مغذی موجود در خوراکیهای گیاهی ناتوان میسازد. ازاینرو توجه بدان و عدم سهلانگاری بابت آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
· وارد نمودن متدهای تغذیهای نامطلوب:
برخی متدهای تغذیهای که باید صاحبان رژیم غذایی وگان بدان پایبند باشند، برای برخی چندان مطلوب نیست. برای مثال بسیاری به مصرف چای و قهوه بعد از تناول غذا عادت کردهاند. این فعالیت به دلیل اینکه افراد گیاهخوار در معرض کمبود آهن هستند، باید به جد توسط آنها ترک شود. همچنین تأکید به طبخ غذا در ظروف آهنی بهمنظور تکمیل ریزمغذیهای موردنیاز بدن نیز ممکن است، برای همگان چندان قابلدرک نباشد.
· حذف دائمی غذاهای کنسروی گیاهی:
آشپزی مداوم و یا استفاده از گیاهان بهصورت خام معضلی است که شاید کمتر بتوان بدان پایبند ماند. حذف غذاهای کنسروی یعنی افراد موظف به مصرف گیاهان و سبزیها بهصورت طبیعی بوده و نمیتوانند از غذاهای آماده و در دسترس بهرهمند شوند.
· عدم یافتن غذای مغذی به حد کافی:
عدم یافتن غذای غنی از مواد معدنی و مغذی آنهم بهاندازه کافی و بهصورت روزانه محدودیت بزرگ دیگری است که علاقهمندان به رژیمهای گیاهی را با دردسر مواجه میسازد. در این حالت افراد ناچارند، زمان زیادی را بهصورت روتینگ برای یافتن چنین گروههای تغذیهای صرف نمایند.
· وابسته شدن به مکملها:
بسیاری بهمنظور هموار نمودن مسیر ناهموار و سخت رژیم گیاهخواری قید یافتن مواد غذایی از انواع و اقسام مختلف را زده و به سراغ مصرف مکملها میروند. این در حال است که اگرچه مکملها قادر هستند، نیازهای تغذیهای افراد را در برههای کوتاه برطرف سازند، اما تناول بیرویه آنها مشکلات عدیدهی کبدی و کلیهای را برای مصرفکنندگان در طولانیمدت رقم میزند که نمیتوان از آن چشمپوشی نمود.

وابسته شدن به مکملها-راسپینا کلاب
چگونگی عملکرد رژیم غذایی وگان در بدن و تغییرات بهینه این رژیم:
با اتخاذ رژیم غذایی وگان تغییرات مؤثری در بدن شما رخداده که بسیاری از آنها چنان مطلوب است که میتواند سطح کیفی زندگیتان را ارتقا بخشد. اغلب افرادی که از غذاهای گیاهی به هر دلیلی استفاده میکنند، اندامی متناسبتر، ذهنی پویاتر و افکاری سالمتر دارند. از دیگر تغییرات مثبت این رژیم بر بدن به موارد دیگری نیز در این حین اشاره میکنیم.
· بهبود حس چشایی و تغییر الگوهای نامناسب چشایی:
با پیگیری رژیم غذایی وگن بهیکباره با تغییر ذائقهتان از سوی مواد مضر به سمت مواد غذایی سودمند مواجه میشوید. حس چشایی قابلیت تغییرپذیری داشته، ازاینرو میتوان با انتخاب یک الگوی غذایی مناسب، لذت بردن از خوراکیهای سالم را برای آن نهادینه نمود. تغییر حس چشایی، تقویت حس چشایی و کاهش ولع به خوراکیهای شیرین، هوس به مواد غذایی بیارزش از ثمرات درخشان پیروی از رژیم گیاهخواری است.
· ارتقا سطح لذت بردن از صرف غذاها:
با تقویت حس چشاییتان ازاینپس میتوانید، به عمق مزهها دستیابید و از طعم واقعی خوراکیها بهرهمند شوید. غذاهای حیوانی با کور نمودن جوانههای چشایی لذت مصرف خوراکیها با طعم و مزههای مختلف را از شما صلب نموده و درک تنوع حاکم بر مواد غذایی را از شما میگیرند.
· کاهش حجم کالری ورودی:
حتی کسانی که باانگیزه کاهش کالری و رسیدن به وزن ایدئال به رژیم غذایی وگن وارد میشوند نیز بعد از مدتی متوجه جایگزینی غذاهای کمکالری بهجای نمونههای قبلی در رژیم خود شده که این امر کاهش وزن طبیعی، افت حجم توده چربی، کلسترول و … را برای آنها به همراه دارد.
· احساس سیری سریعتر:
احساس سیری که در کنار مواد غذایی سرشار از فیبر در رژیم وگان برای افراد حاصل میشود، بسیار قابلدسترستر از هر رژیم دیگری است. بدین ترتیب افراد در چنین رژیمی بدون درک گرسنگی و ضعف و بیحالی ناشی از کم نمودن حجم مواد غذایی مصرفی به تمایلات خود در کنار این رژیم نائل میشوند.
· اعمال برنامهریزی بر خوراک:
شما با در نظر گرفتن این رژیم برای زندگی شخصیتان وارد یک برهه منظم و برنامهریزیشده میگردید که شمارا به سمتوسوی سالمتر ماندن سوق میدهد. بدین ترتیب میدانید که از پیش قرار است در این هفته چه غذایی با چه ویژگیها و چه قطعاتی را میل نمایید. با این توصیفات به سمت یک زندگی آگاهانهتر با حذف تأثیرات منفی بدغذایی، پرخوری و بدخوری کمتر راهنمایی میشوید.
· عدم تخلیه ذخایر انرژی در مدت کوتاه:
مصرف غذاهای حیوانی بدن شمارا مستعد کاهش انرژی بهمحض کوچکترین فعالیت مینماید. درحالیکه ذخایر انرژی کسبشده از مواد غذایی گیاهی عملکرد طولانیمدت بدنتان را تضمین مینمایند. مواد معدنی، ویتامینها و چربیهای گیاهی به افزایش بازیابی عضلات بدن کمک مینمایند. در این میان کربوهیدراتها با گلیکوژن خود چنین توانایی را عرضه میدارند. بدین ترتیب حتی ورزشکاران نیز بهمنظور حفظ آمادگی جسمانی به این رژیم نگاه ویژه دارند.

عدم تخلیه ذخایر انرژی در مدت کوتاه-راسپینا کلاب
مواد غذایی مجاز در رژیم غذایی وگان:
حتماً دقت داشته باشید با انتخاب رژیم غذایی وگان به مصرف این مواد غذایی بهمنظور حفظ سلامتی و پرهیز از سوءتغذیه مبادرت ورزید. سویا و گندم و مواد غذایی چون لوبیا، عدس، نخود بهعنوان جایگزینی برای گوشتها، آجیل در قالب منبعی مغذی از فیبر، روی و ویتامینها نمونههایی مهم ازآنچه ذکر نمودیم، هستند. البته مصرف بذرهایی مانند شاهدانه، چیا و بذر کتان باهدف تأمین اسیدهای امگا 3، مخمر غذایی، غلات سبوسدار و میوهها و سبزیهایی مانند کلم پیچ، اسفناج، تربچه و … نیز حضورشان در این رژیم ضروری میباشد.
میان وعدههای محبوب در رژیم غذایی وگان:
هرچند که مهم است وعدههای غذای اصلی را در رژیم غذایی وگان با دقت و تیزهوشی کامل گزینش نمایید، اما میان وعدهها نیز به علت اینکه انرژی شمارا در طول روز تأمین نموده و از گرسنگیتان جلوگیری مینمایند، بسیار حیاتی هستند. برای آنکه از افت قند، فشارخون و انرژی بدنتان جلوگیری نمایید، حتماً یک میان وعده مقوی را در فهرست غذای گیاهخواری خود بگنجانید. میان وعدهها میتوانند از تکههای میوههای تازه که باکمی کره مغزهها مغذی شدهاند، شروعشده و تاکمی سبزیها، مخمر غذایی و ذرت یا نخود بوداده ادامه یابند.
البته بسیاری نیز به پودینگ چیا، شیرینیهای خانگی یا شیر گیاهی روی آورده و علاوه بر پایبندی به رژیم گیاهخواری، خود را از فواید یک میان وعده ایدئال بهرهمند میسازند. البته هر زمان به یک اسنک گیاهی نیازمند باشید مسلماً گزینههای غنی از فیبر و پروتئین مطلوبتر و مورد تأییدتر هستند. در این راستا غذاهای دریایی خشک، شیر خشک، یا قهوه کاپوچینو نیز در نقش میان وعده خوب عمل نموده و شمارا هم از گرسنگی نجات داده و هم یک ماده غذای مغذی را به بدنتان وارد ساختهاند.

میان وعدههای محبوب در رژیم غذایی وگان-راسپینا کلاب
برخی از سؤالات رایج علاقهمندان به رژیم غذایی وگان:
1. آیا میتوان در رژیم غذایی وگان فقط به خوردن گیاهان خام اکتفا نمود؟
خوردن گیاهان خام برای همگان توصیه نمیشود. مشکلات معدهای که برخی افراد با آن گریبان گیر هستند، مانع انجام چنین رژیمی میشود. این در حالی است که افراد در کنار گیاهان پخته نیز میتوانند، به فواید این رژیم نائل شوند و نیازی به خامخواری اکید نیست.
2. بهترین جایگزین برای شیر در رژیم غذایی وگان چیست؟
با توجه به اینکه در رژیم غذایی وگن افراد به حذف شیر و لبنیات میپردازند، باید گفت بهترین جایگزین گیاهی برای شیر، سویا و انواع شاهدانهها میباشد. این مواد خوراکی توانایی تأمین پروتئینی مانند شیر را در بدن داشته و علاوه بر این نیاز به کلسیم، ویتامین D و B12 را نیز مرتفع میسازند.
3. بهترین جایگزین برای تخممرغ در رژیم غذایی وگان چیست؟
در اینجا نیز سویا توانایی جایگزینی بهجای تخممرغ را نیز دارد. ازاینرو بیشتر غذاهای گیاهخواری بر پایه سویا تهیه میشوند. البته از مواد خوراکی دیگری چون چیا، بذر کتان و موز نیز میتوان بهعنوان جایگزینی برای تخممرغ استفاده نمود و نیاز تغذیهای به این ماده را برطرف ساخت.
4. بهترین جایگزین برای گوشت در رژیم غذایی وگان چیست؟
در میان مواد غذایی معمول در رژیم غذایی گیاهخواری میتوان جایگزینهای خوبی چون آجیل، حبوبات، غلات سبوسدار و حتی میوههایی چون آووکادو، شلغم و … را یافت که منابع خوب آهن هستند.