
دسترسی سریع به محتوای این صفحه (نمایش)
رژیم غذایی برای افراد دیابتی
بیماری دیابت ارتباط مستقیم با افزایش قند خون داشته و اغلب با ارتقا سطح قند در بدن، فرد با عوارض دیابت مواجه میشود. این بیماری خود زمینه ایجاد امراض متعدد دیگر را در بدن فراهم میسازد. اگرچه وجود قند در خون تا حدی برای کارکرد صحیح مغز و سیستم عصبی ضروری است و باید به مقدار محدود در رژیم غذایی روزانه افراد گنجانده شود. اما افزایش بیرویه مقدار آن در خون نیز تأثیرات ناخوشایندی بر سایر ارگانهای بدن میگذارد.
در حال حاضر دیابت با دو نوع «یک» و «دو» خود را نشان میدهد که در نوع یک سعی میشود، انسولینی که توسط غده پانکراس ترشح نمیشود، بهصورت تزریق به بدن این افراد واردشده و در کنار توصیه به نوع خاصی و مناسب از رژیم غذایی برای افراد دیابتی سعی میشود، این بیماران را آسیبهای بیشتر دور نگهدارند. ولی دیابت نوع دو ساختاری متفاوت داشته و بیشتر بر ضعف گیرندههای هورمون انسولین و بهتبع آن افزایش بیحد این ماده در بدن استوار است. در این نوع دیابت نیز علاوه بر رژیمدرمانی به مصرف برخی داروها نیز بیماران را تشویق مینمایند تا آنها را برای یک زندگی سالمتر یاری رسانند.
علائم مختلف بیماری دیابت در افراد:
اگرچه علائم بیماری دیابت گسترده است، اما آنچه بیماران را خوشنود میسازد، برطرف شدن بیشتر این علائم در صورت کنترل قند خون است. همین موضوع سبب شده آنها در صورت داشتن رژیم غذایی مناسب افراد دیابتی که اغلب شامل دستورهای پرهیزی و مراقبتی میباشد، بازهم تمایل به ادامه راه داشته باشند.
نشانههای بیماری دیابت بیشتر خود را با افزایش حجم ادرار، تکرار ادرار و عفونتهای ادراری نشان میدهد، اما در بسیاری موارد نیز بیماران از عوارض دیگری چون تشنگی مداوم، مشکلات کلیوی و خستگی مزمن گلهمند بوده و پس از معاینات بالینی توسط پزشک تشخیص دیابت برای فرد صادر میشود.
البته این نوع بیماران گاهاً با مشکلات دیگری چون تاری دید، اختلالات جنسی، مشکلات انزالی نیز مواجه بوده، ازاینرو باید بهسرعت اقدامات لازم بهمنظور مداوای آنها صورت پذیرد. رژیم غذایی برای افراد دیابتی بیشتر بر کنترل قند خون در حد نرمال تکیه دارد تا بدین طریق از آسیب به مویرگهای بینایی، ایجاد عفونتهای مزمن، فشارخون، سکته قلبی ـ مغزی و … در آنها پیشگیری شود.
راههای درمانی برای بیماران دیابتی:
شاید اولین راهی که به ذهن هر فرد برای مقابله با دیابت خطور نماید، مصرف داروهایی باشد که برای این امر تهیهشدهاند. ولی با توجه به حساسیتهایی که بدن افراد دیابتی داشته و عوارضی که خود داروها به همراه دارند، استفاده از یک روش جایگزین بهترین راهکار است. در نظر گرفتن یک رژیم غذایی برای افراد دیابتی و انجام تمرینات ورزشی مداوم، بهصورت طبیعی میتواند، عوارض این بیماری را تا حد زیادی کاهش و در بسیاری موارد خنثی نماید.
ازاینرو میتوان تعیین رژیمهای مناسب را برجستهترین راه مقابله با این بیماری برشمرد که شاید هیچ دارویی به قدرت و توانایی این روش در کاهش عوارض نرسد. بهتر است بدانیم بزرگترین مشکلات افراد دیابتی نوع دو عدم جذب قند خون و بهتبع آن اضافهوزن است که برای برطرف نمودن این مشکلات بدون آنکه به بدن انبوهی از مواد شیمیایی را وارد سازیم، کاهش وزن با رعایت رژیمهایی است که علاوه بر رسیدن به وزن ایدئال، توانایی بدن را در جذب قند خون ارتقا دهد.
فواید رعایت رژیم غذایی برای افراد دیابتی:
فواید رعایت رژیم غذایی برای افراد دیابتی چه آنهایی که از دیابت نوع یک رنج میبرند، چه آنها که به نوع 2 مبتلا هستند، بهراستی فراوان است. بیماران درگیر با دیابت نوع یک میتوانند با مصرف برخی خوراکیهایی مانند زردچوبه، سیر، کلم برکلی و … که انسولین ساز طبیعی به شمار میروند، به بهبود عوارض بیماری خود کمک کنند و مبتلایان به دیابت نوع 2 نیز قادر هستند با رژیمهای خاص بر مشکل چاقی و عدم جذب قند خون توسط سلولهای بدنشان فائق آیند. این رژیمها میتوانند، بر هر دو گروه مفید بوده، بهشرط آنکه به صورتی کاملاً دقیق و تخصصی تنظیم و سپس بهطور کامل به اجرا درآیند. قندهای پیچیده، گوشتهای سفید، سبزیها و میوهها نقش مهمی در سلامت افراد دیابتی ایفا میکنند، اما در مقابل گوشتهای قرمز، غذاهای فرآوری شده، چربیهای حیوانی و … همانطور که سلامت افراد سالم را تهدید میکنند، مسلماً در بدن افراد دیابتی خطرناکتر و تهاجمیتر عمل مینمایند.
مواد خوراکی موجود در سبد غذایی افراد دیابتی:
در این بخش تصمیم داریم بهصورت جزئیتر به رژیم غذایی که افراد دیابتی باید از آن پیروی نمایند، بپردازیم و بهطور مشخص تعیین کنیم که چه گروهای تغذیهای برای افراد مبتلا به دیابت سودمند هستند. رژیم غذایی برای افراد دیابتی پیروی قوانین خاصی است، زیرا آنها باید بدون افت قند خون تسلط کامل بر آن داشته و از افزایش ناگهانی آن نیز جلوگیری نمایند. آنچه در عمل از یک رژیم مناسب باید شاهد باشیم، جایگزینی موادی چون غلات، نشاسته، روغنزیتون، میوههای خشک و ازایندست، بهجای خوراکیهایی چون مارگارین، شکر سفید، غذاهای آماده، گوشتهای پرچرب و … است. درواقع یک دیابتی باید دیدی دقیق در مورد نوع مواد غذایی روزانه خود داشته باشد و بداند چه گروههایی را در بشقاب خود بچیند و از چه موادی پرهیز نماید.
· سبزیها:
تمام گروههای مختلف سبزیها برای دیابتیها مفید هستند، چه نمونههای پهنبرگ مانند اسفناج، برگ چغندر و … و چه گزینههای دیگر چون کرفس، کلمبرگ و …، افراد دیابتی میتوانند، بسته به ذائقه و سلیقه خود این گیاهان را بهصورت پخته، خام، تازه، کنسروی و … مصرف نموده و از این حیث محدودیتی ندارند.
حتی میتوانند کمی آنها را با روغنزیتون یا کلزا سرخ نمود و در کنار دیگر مواد غذایی صرف نمایند. بههرحال از تمامی سبزیها باید در وعدههای غذایی افراد دیابتی گنجانده شود.
· غلات کامل:
غلات را بیشتر همان نان، برنج و جو دانسته که بهصورت خمیر، بلغور یا آرد مصرف میشوند و قسمت عمدهای از غذای دیابتیها را به خود اختصاص میدهند. البته باید خمیرهای پیتزا و تارت را که سرشار از مواد پرچرب هستند، از این فهرست فاکتور گرفت، برخی غلات صبحانه نیز در همین راستا قرارگرفته، اغلب دارای مقدار فراوانی چربی و کربوهیدرات هستند.
· پروتئینها:
بخش مهمی از بشقاب غذای یک دیابتی باید به پروتئین البته از انواع مفید و سالم آن اختصاص یابد. بههرحال در رژیم غذایی برای افراد دیابتی بههیچوجه مادهی غذایی حذف نمیشود، بلکه با نمونههای سالم جایگزین میگردد. برای مثال بهجای استفاده از گوشتهای قرمز پرچرب از ماهیها، گوشت پرندگان و در صورت نیاز و بهندرت از مقدار کمی گوشت قرمز بدون چربی گنجانده میشود. این بسیار مهم است که یک بیمار دیابتی بداند، در روز باید از چه ترکیبها و گروههای غذایی بهره ببرد.
· لبنیات:
لبنیات از سری غذاهایی هستند که اغلب هم در وعده صبحانه در قالب شیر، پنیر، خامه و … استفاده میشوند و هم در وعدههای شام و نهار و بهصورت دوغ، ماست و … پس باید در انتخاب نوع کمچرب و مناسب آنها دقت نمود.
لبنیات درواقع دارای قند بالایی نیستند که از این حیث نگرانی ایجاد نمایند، اما اگر از نمونههای دارای چربی فراوان انتخاب شوند، در رژیم غذایی برای افراد دیابتی هیچ جایگاهی ندارند. پس سعی نمایید تا حد امکان لبنیات انتخابی خود را به گزینههای طبیعی و نه صنعتی اختصاص داده و درنهایت نمونههای کمچرب را در اولویت قرار دهید.
· میوهها:
میوهها نیز تأثیر بسزایی در حفظ سلامتی افراد دیابتی داشته و افراد را از خطرات افزایش ناگهانی قند خون در امان نگه میدارند. البته در این راستا باید دانست که آبمیوههای صنعتی که مملو از کنستانتره و قندهای صنعتی هستند، در این گروه جایگاهی نداشته بلکه فقط منظور میوههای تازه سرشار از ویتامینها و مواد معدنی است. البته میوههای خشک نیز در این دستهبندی دارای جایگاه رفیعی هستند که میان وعدههای مغذی و خوشطعمی نیز به شمار میروند.
· قندهای سالم:
شکر سفید، مربا، انواع شیرینیها، کیکها و … جزء قندهای ناسالم به شمار میروند، زیرا بهسرعت جذب خون شده و اگر فرد با عوارض دیابت درگیر باشد، وی را با مشکل روبرو میسازند. جایگزینی آنها با مواد طبیعی چون عسل، شکر قهوهای و … بهمنظور تنظیم یک رژیم غذایی برای افراد دیابتی، بهترین راهکار است.
بیسکوییتهای صنعتی، نانهای روغنی، نوشیدنیهای فراوریشده و … همگی حاوی مقادیر قابلتوجهی قند هستند که سلامت افراد معمولی را نیز به مخاطره میاندازند، چه برسد به افراد دیابتی و مستعد چنین بیماریهایی را، برای مقابله بهتر است، خود دست به کارشده و به پخت انواع شیرینیها و کوکیهای خانگی و بهدوراز مواد مضر بپردازید و بدین گونه سلامتی را مهمان منازل خودنمایید.
· روغنهای سالم:
چربیهای حیوانی گزینههای مناسبی برای افراد دیابتی محسوب نمیشوند، بلکه روغنهایی چون زیتون، کلزا، کنجد و … آنهم در حد متعادل بهتر میتوانند، بهگونهای بیخطرتر نیاز افراد دیابتی را به این ماده غذایی برطرف سازند. بههرحال نمیتوان بهکل روغنها را از رژیم غذایی دیابتیها حذف نمود، اما مصرف روغنهای حیوانی چون کره، مارگارین، خامه، چربی همراه با گوشت قرمز را باید به حتم به کناری گذاشت یا تا حد امکان کاهش داد.
تصورات نادرست در مورد رژیم غذایی برای افراد دیابتی:
قوانین زیادی در انتخاب رژیم غذایی برای افراد دیابتی نقش دارند که درواقع بر اساس حقایق این بیماری تدوینشدهاند و تصورات نادرست در آنها راهی ندارند. موضوعی که در مورد بیماری دیابت به اثبات رسیده، این است که تمامی بدن مبتلایان به این بیماری با عدم توانایی تبدیل مواد غذایی به انرژی مواجه بوده و این امر سبب انباشت این مواد بهصورت قند در بدن میشود.
بدین ترتیب نمیتوان ادعا نمود مصرف زیاد قند عامل ابتلا به دیابت بوده، بلکه این اختلال در عملکرد بدن در مواجه با قندهای شکسته شده یا همان گلوکز و عدم جذب آن به کمک انسولین ترشحشده توسط لوزالمعده است که زمینه ایجاد این بیماری را فراهم میسازد.
بههرحال در بدن این بیماران یا انسولین کافی نبوده یا درست عمل نمیکند، ازاینرو در رژیم غذایی این افراد تا حد امکان میکوشند، قندهای ناسالم و غیرطبیعی جایگاهی نداشته باشد تا اختلال در تولید انسولین کمتر حس شود. در ادامه به برخی تصورات اشتباه تغذیهای دیگر که باعث آسیب بیشتر به افراد دیابتی میشود، میپردازیم.
· حذف کامل کربوهیدراتها از رژیم غذایی افراد دیابتی:
کربوهیدراتها شامل مقادیر قابلتوجهی از ویتامینها، مواد معدنی و فیبرها هستند، ازاینرو حذف آنها یک اشتباه محض به شمار میرود. درواقع کربوهیدراتها مانند غلات کامل، انواع میوهها، نان و … یکی از پایههای اصلی تغذیه بوده و کنترل و محاسبه آن برای رسیدن به یک روش تغذیهای مناسب در رژیم غذایی برای افراد دیابتی ضروری است.
البته باید توجه داشت که نمیتوان نان سفید، چیپس و خوراکیهایی از این حیث را جزء کربوهیدراتهای سالم به شمار آورد و به مصرف آنها مبادرت ورزید.
· حذف مصرف غذاهای موردعلاقه:
مطمئناً باکمی بررسی متوجه میشوید که از میان مواد غذایی سالم نیز میتوانید، وعدههای موردپسند خود را بسازد، اما اگر بازهم با این شگرد گروههایی وجود دارند که به علت بیماری از آنها منع شدهاید، میتوانید آنها را در قالب پاداش مراعات رژیمتان هرز گاهی مصرف نمایید.
بدین ترتیب بدون آنکه از روند رژیمی خود فاصله بگیرید، لذت مصرف خوراکی باب میل خود را نیز به دست میآورید.
· تنظیم خودسرانه دوز دارو بر اساس میزان تغذیه:
بسیاری از دیابتیها برای آنکه روش تغذیهای مناسبی را در پیش نگیرند، ابتدا به مصرف دلخواه مواد غذایی پرداخته و سپس دوز دریافتی انسولین خود را متناسب با آن و بهصورت خودسرانه افزایش میدهند که باید دانست این عمل بدون مشورت پزشک صدمات زیادی را به بدن این افراد وارد میسازد.
· نادیده گرفتن دسرها:
بههرحال دیابت قرار است بهناچار تا سالها شریک زندگی شما باشد، پس باید یک رژیم معقولانه و اجرایی را بهجای حذف وعدهها یا میان وعدهها در پیش بگیرید. ارتقا گستره استفاده از مواد غذایی میتواند، شمارا از وعدههای تکراری و خستهکننده نجات داده و گامی مؤثر در جهت سلامتی شما نیز به شمار رود. حذف بستنی، بیسکوییت، شکرهای مصنوعی یا محدود کردن آنها و جایگزینی میوههای خشک، غلات تازه، سبزیها، ماستهای طعم دار میتواند، برایتان دسرهای شگفتانگیزی را فراهم نماید.
· خطر زایی شیرینکنندههای مصنوعی:
بسیاری بهجای مصرف قندها به سمت شیرینکنندههای مصنوعی روی میآورند که این امر در رژیم غذایی برای افراد دیابتی مفید است، زیرا این نوع شکرها میل به مصرف مواد قندی را در افراد دیابتی کاهش داده و در آنها یک احساس سیری به وجود آورده و مانع مصرف کالری بیشتر توسط این افراد میشود. ازاینرو نهتنها خطرزا نیستند، بلکه مناسب نیز قلمداد میشوند بهشرط آنکه بر اساس دستور پزشک نوع مناسب آن به شما پیشنهاد شود.
· جدا بودن وعدههای افراد دیابتی از دیگر اعضای خانواده:
شما میتوانید در کنار دیگر اعضای خانواده بهعنوان یک فرد مبتلا به دیابت زندگی عادی خود را داشته باشید، فقط باید نوع و میزان مصرف کربوهیدراتها، پروتئینها، چربیهای خود را کنترل نمایید و بر مقدار کل کالری وردی به بدنتان نظارت نمایید.
· غذاهای رژیمی بهترین گزینه برای افراد دیابتی:
بهصرف اعمال برچسب غذای رژیمی بر روی بستهبندی یک خوراکی نمیتوان، تأیید نمود که این بسته موردنظر برای افراد دیابتی نیز مناسب است، بلکه این مواد تشکیلدهنده و میزان کالری نهفته در آن است که تعیین میکند یک ماده صلاحیت قرار گرفتن در وعده غذایی یک فرد دیابتی را دارد یا نه!
هشدارهای تغذیهای در رژیم غذایی برای افراد دیابتی:
در کنار تمام توصیههایی که بهمنظور انتخاب صحیح یک رژیم غذایی برای افراد دیابتی وجود دارد هشدارهای تغذیهای نیز در این میان خودنمایی میکنند و عادات بدغذایی را برایمان یادآوری مینمایند که با حذف آنها میتوان چند گام به سمت سلامتی بهپیش رفت.
· نادیده گرفتن صبحانه:
یکی از بدترین عادات غذایی حذف صبحانه از برنامه روزانه است که سلامت افراد عادی را نیز به خطر میاندازد، اما برای افراد دیابتی دو برابر تأثیر ناخوشایند خود را به رخ میکشد. حذف صبحانه به معنایی کاهش شدید گلوکز خون است، شما میتوانید با مختصر نمودن آن بهجای نادیده گرفتن، خود را از بروز چنین عارضهای در امان نگهدارید.
· مصرف فراوان چربیهای اشباع:
مقاومت به انسولین مهمترین مشکل بدن افراد دیابتی است که چربیهای اشباع تا حد زیادی این مشکل را تشدید میکنند. بهجای آنها از چربیهای غیراشباع مانند روغنزیتون، مغزها و دانهها استفاده نمایید تا علاوه بر کنترل عوارض دیابت به پاکسازی کبد، سلامت قلب و عروق، کاهش کلسترول، کاهش تریگلیسیرید و درنهایت تنظیم فشارخون در بدن خود کمک نمایید.
· فاصله زیاد بین وعدههای غذایی:
یکی از ارکان مهم در رژیم غذایی برای افراد دیابتی داشتن یک برنامه زمانبندیشده دقیق است. فاصله انداختن زیاد بین وعدههای غذایی بهاندازه پرخوری برای افراد دیابتی مضر است و آنها در مراحل ابتدایی با خطر سرگیجه، بیحالی و در حالتهای حادتر با بیهوشی، تشنج، کما و حتی مرگ همراه میسازد. نظارت مرتب بر قند خون و جلوگیر از افزایش یا گاهش ناگهانی آن، یکی از رویکردهای جدی است که باید توسط افراد دیابتی با دقت دنبال شود.
· در نظر نگرفتن قند خون قبل از تمرینات ورزشی:
مسلماً تمرینات ورزشی با کاهش قند خون همراه هستند، ازاینرو قبل از تمرینات بررسی شاخص قند خون کمک میکند تا حین ورزش با کمبود گلوکز مواجه نشوید. بسیاری از افراد نیاز دارند که حتماً در حین تمرینات از ژلهای گلوکز، قرص یا نوشیدنیهایی برای حفظ میزان گلوکز خونشان استفاده کنند که این موضوع را باید حین مشورت با پزشک معالج خود دریابند.
· انتخاب نامتعادل مواد غذایی:
بسیاری به علت اینکه میدانند، پروتئینها مانند گوشت قرمز مضر است و با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در ارتباط میباشند به حذف کامل آن پرداخته و در مقابل مصرف کربوهیدراتها را تا حد قابلتوجهی افزایش میدهند که این عدم تعادل باعث بالا رفتن ناخواسته قند خون میشود. سینه مرغ یا ماهی در کنار مقداری برنج قهوهای یا سبزیها یک وعده غذایی دارای پروتئین و کربوهیدرات متعادل را تدارک دیده که هم سیرتان میکند و هم قند خونتان را کنترل میکند.
· عدم توجه به کاهش وزن:
باید بدانید که یکی از رویکردهای مهم در حین انجام پروسه رژیمهای غذایی، توجه به کاهش توده چربیهای بدنی در بیماران دیابتی است، زیرا افزایش وزن رابطهای مستقیم با مقاومت انسولین دارد. بدین ترتیب نمیتوان بدون توجه به کاهش وزن در مبارزه با دیابت به نتیجه مطلوبی دستیافت.
· مصرف وعدههای آخر شب:
از دیر غذا خوردن بهشدت بپرهیزید، زیرا سطح گلوکز روز بعد را افزایش داده و آن را از حد معمول خارج میسازد. انتهای شب را به دمنوشها با طعم و عطر اعجابانگیزشان واگذار نمایید و از صرف غذا در ساعات انتهایی شب به جد اجتناب نمایید.
ادویهها و گیاهان مناسب در رژیم غذایی برای افراد دیابتی:
بسیاری از گیاهان میتوانند هم در قالب ادویه و هم در نقش دمنوش زندگی افراد دیابتی را طعم و عطری شگفتانگیز ببخشند و غذاهای تکراری آنها را با حضور گرم و مهربانشان خوشمنظرتر نمایند. برخی از این گیاهان در حکم مواد ضدالتهابی عمل نموده، ازاینجهت درزمینۀ مبارزه با دیابت توانمند هستند.
· گیاه ریحان:
در اولین بخش گیاهان شفابخش و مؤثر در کاهش سطح قند خون به سراغ نمونهای نامآشنا بانام ریحان میرویم که حتی بسیاری به کاشت آن در منزل شخصی خود پرداخته و انواع سالادها، دسرها، سوپها و … را با عطر روح فزایی آن میآرایند.
· گیاه دارچین:
پیشگیری از عوارض دیابت یکی از رسالتهای اصلی دارچین است، همچنین این گیاه با کاهش کلسترول، بالا بردن سوختوساز بدن، کاهش التهاب و … یک گیاه دارویی مؤثر بهمنظور حفظ سلامتی ارگانهای دیگر بدن نیز میباشد.
· زیره سیاه:
زیره سیاه یک ادویه دوستداشتنی است که اغلب بهعنوان عضو ثابت در طبخ برنج با انواع حبوبات به کار میرود و تأثیرات خوشایندی نیز بر کاهش کلسترول و قند خون دارد.
· گیاه شیوید:
طعم خوش شوید پلو با ماهی عید نوروز را بههیچوجه نمیشود، از یاد برد و بهعنوان یک وعده کامل و مؤثر در رژیم غذایی برای افراد دیابتی نگنجاند. این گیاه در قالب یکی از عوامل مبارز در برابر مشکلات دیابت شناختهشده است و مواد شیمیایی موجود در آنکه بالغ از 70 نوع متفاوت است، کلکسیونی از مزایای را با خود به داخل بدن وارد میسازد.
· گیاه بابونه:
گیاه بابونه نیز بهعنوان یک عنصر مؤثر در رژیم غذایی برای افراد دیابتی به علت خارجسازی قند از خون و قرار دادن آن در کبد شناخته میشود و بیشتر به شکل دمنوش استفاده میگردد.
· گیاه گزنه:
گیاه گزنه نیز توانسته به رتبه خوبی در مبارزه با عوارض دیابت دست یابد. همچنین این گیاه مؤثر با تقویت جریان ادرار به پاکسازی بدن از سموم نیز کمک نموده و از این حیث نیز موردتوجه میباشد.
· گیاه رازیانه:
گیاه رازیانه بهراستیکه رازهای بسیاری با خود به همراه دارد و گیاه و دانههای آنکه گاه بهصورت دمنوش و گاه بهصورت ادویه مصرف میشوند مانع بروز التهاب و سرطان شده و همچنین برای مبارزه با کولیک مصرف آن توصیه میشود و در همین راستا افراد دیابتی نیز میتوانند از عطر قوی و خواص معجزهآسای آن برای بهبود علائم بیماریشان بهره ببرند.