شلغم چیست؟
در این مطلب قصد داریم خواص شلغم این معجزه طبیعت را بررسی کنیم پس با ما همراه باشید.شلغم یک سبزی ریشه‌ای است. این گیاه پرخاصیت از خانواده چلیپا و در گروه سبزیجاتی مانند کلم، گل‌کلم و کلم بروکسل قرار می‌گیرد. شلغم به شکل‌های مختلفی همچون خام، پخته و در ترشی‌ها مصرف می‌شود. برگ و ریشه شلغم مصرف خوراکی دارد.
ارزش غذایی و ترکیبات موجود در شلغم فوق‌العاده بالاست. به‌گونه‌ای که از آن با عنوان “سبزیجات کامل” نام‌برده می‌شود. شلغم دارای طبیعتی گرم و تر بوده و در سراسر جهان کشت می‌شود. کشورهایی مانند ژاپن، برزیل و آمریکا دستور پخت خاص برای شلغم دارند. در ادامه مقاله با انواع شلغم و خواص درمانی آن برای بدن آشنا می‌شوید.
انواع شلغم
در طبیعت شلغم در سه نوع مختلف یافت می شود شلغم سفید، شلغم شیرازی و شلغم سیاه وجود دارد. شلغم سفید متداول‌ترین نوع شلغم است که معمولاً همه ما در زمستان برای رفع سرماخوردگی مصرف می‌کنیم. شلغم شیرازی در واقع همان سیب‌زمینی ترشی است و به آن شلغم فرنگی نیز می‌گویند. این نوع شلغم پوست تیره داشته و بخش گوشتی و درون آن، سفید است. شلغم سیاه یا ترب سیاه که آب آن برای دفع سنگ کلیه بسیار مفید است.
در این نوشتار قصد داریم به خواص و فواید شلغم سفید برای بدن در درمان بیماری‌های مختلف بپردازیم.
خواص شلغم برای بدن و درمان انواع بیماری‌ها
شاید مهم‌ترین و رایج‌ترین خاصیت شلغم که با آن آشنا هستید، فایده آن برای درمان و پیشگیری از سرماخوردگی و بیماری‌های مرتبط با عفونت‌های ریه و سینه باشد. اما دیگر خواص شلغم:
کنترل دیابت با شلغم
شلغم اثر ضد دیابتی دارد. این موضوع باید توسط افراد مبتلا به بیماری دیابت موردتوجه قرار بگیرد. زیرا مطالعاتی که روی موش‌ها انجام شده نشان می‌دهد با مصرف شلغم میزان ترشح انسولین افزایش‌یافته و در نتیجه گلوکز و قند خون با روند کاهشی مواجه شده است. اثرات مشابهی در مورد عصاره و برگ شلغم نیز به‌دست‌آمده است. به‌ویژه که به اصلاح و کنترل اختلالات متابولیکی مرتبط با دیابت منجر شده است. عوارضی مانند کلسترول بالا و افزایش تری گلیسیرین با مصرف شلغم به میزان قابل‌توجهی روند کاهشی داشته است.
تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی‌استخوان با شلغم
شلغم حاوی ویتامین K، کلسیم و پتاسیم است. این مواد معدنی به همراه ویتامین K برای جلوگیری از پوکی‌استخوان، قوی نگه‌داشتن استخوان‌ها و پیشگیری از خطر شکستگی بیشتر آنها ضروری هستند.
گلوکوزینولات ماده‌ای مؤثر در تشکیل استخوان‌هاست که در ساختار شلغم یافت می‌شود. با مصرف شلغم دیگر نگرانی بابت بیماری‌های مفاصل، استخوان و ماهیچه نخواهید داشت. زیرا این گیاه ریشه‌ای نقش چشمگیری در تقویت استخوان‌ها و مفاصل دارد.
کاهش وزن با شلغم
شلغم سبزی کم کالری با فیبر فراوان است. شاید شما فقط شلغم پخته را مدنظر داشته باشید. اما جالب است بدانید آب شلغم تأثیر زیادی در کنترل و کاهش وزن دارد. به همین منظور شلغم را بدون هیچ ماده افزودنی دیگر و به‌تنهایی درون آبمیوه‌گیری گذاشته و آب آن را بگیرید. در رژیم لاغری مصرف آب شلغم باعث چربی‌سوزی و کنترل قند خون می‌شود.
همچنین به دلیل فیبر زیاد موجود در آن، باعث ایجاد سیری و جلوگیری از ریزه‌خواری‌های بی‌رویه می‌شود. این فرایند به رفع اختلالات گوارشی کمک زیادی می‌کند. افرادی که در دوران رژیم لاغری از یبوست رنج می‌برند، نوشیدن آب شلغم در رفع این عارضه بسیار ایده‌آل خواهد بود.
بهبود عملکرد قلب و کاهش کلسترول با شلغم
شلغم و آب شلغم حاوی مقدار زیادی ویتامین K بوده و خواص ضدالتهابی و اثرات آن بر کاهش حملات و سکته‌های قلبی بسیار مشهور است. این گیاه ریشه‌ای در بازشدن عروق، کاهش فشارخون و کاهش کلسترول بد خون بسیار مؤثر و مفید شناخته شده است. توجه داشته باشید شلغم و آب شلغم برای درمان بیماری‌های قلبی تجویز نمی‌شود. بلکه عملکرد آن در پیشگیری از بروز عوارض قلبی – عروقی است.
بهبود و تقویت سیستم ایمنی بدن با شلغم
شلغم حاوی مقدار زیادی ویتامین C، ضروری‌ترین و مهم‌ترین ماده برای تقویت سیستم ایمنی بدن است. ویتامین C با افزایش تولید گلبول‌های سفید و آنتی‌بادی، بدن را در مقابل انواع میکروب‌ها، ویروس‌ها و همچنین ابتلا به بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی، آلرژی و حتی سرطان مقاوم می‌کند.
فتوکیمیکال همانند ویتامین C به‌وفور در شلغم یافت می‌شود. این ماده دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی است و با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کند و موجبات تقویت سیستم ایمنی بدن شده و از رخدادهایی همچون جهش سلولی در بدن و ابتلا به انواع سرطان‌ها جلوگیری می‌کند.
تأمین سلامت پوست و مو با شلغم
یکی دیگر از خواص شگفت‌انگیز شلغم، اثرات خوردن و مصرف موضعی آن در تأمین سلامت پوست و مو است. شلغم منبعی غنی از ویتامین C و A محسوب می‌شود. این دو ویتامین موجب درخشندگی و شفاف‌سازی پوست می‌شوند. همچنین ویتامین C به همراه دیگر آنتی‌اکسیدان‌ها از پیری زودرس پوست و چین‌وچروک شدن آن پیشگیری می‌کنند.
به جز پوست صورت، استفاده موضعی شلغم در درمان ترک پا نیز مورد سفارش طب سنتی است. شلغم دارای خاصیت ضدالتهابی و ضد پیری است. مقداری شلغم را در آب‌نمک بجوشانید. بعد از سرد شدن مخلوط، پاهای خود را درون این جوشانده به مدت 10 دقیقه قرار دهید. استفاده مداوم از این مخلوط، به‌تدریج باعث نرم شدن پاها و ازبین‌رفتن ترک آنها می‌شود.
مطالعات زیادی خاصیت شلغم و تأثیر خارق‌العاده آن روی زیبایی موها را تأیید می‌کنند. شلغم سرشار از مس است. مس تأثیرگذارترین عنصر در تشکیل سلول‌های ملانین است. ملانین ماده‌ای در بدن است که رنگ موهای طبیعی شما را نشان می‌دهد. عناصر مغذی همچون ویتامین C، بتاکاروتن، روی و غیره در ملانین وجود دارند که سلامت هر چه بیشتر موها را تأمین و تضمین می‌کنند. این مواد باعث افزایش رشد، تقویت و محکم شدن موها می‌شوند.
محافظت از کبد و کلیه‌ها با شلغم
شلغم حاوی یک ترکیب خاص و ویژه موسوم به گلوکوسینولات است. این ترکیب خود از دو بخش گلوکوناستروتین و گلوکوتراپائیولین تشکیل شده است. گلوکوسینولات کنترل و تحریک آنزیم‌های مرتبط با سم‌زدایی را در اختیار می‌گیرد. به‌خصوص سموم حاصل از مواد شیمیایی و داروها را از بدن خارج کرده و مانع از ایجاد آسیب کبدی می‌شود.
آب شلغم نیز عملکرد کلیه‌ها را بهبود و تقویت داده و از آنها در مقابل انواع مشکلات کلیوی محافظت می‌کند.
تقویت دستگاه تنفسی با شلغم
عمده‌ترین ماده تشکیل‌دهنده شلغم، ویتامین C است. این ویتامین به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند و قوی برای افراد مبتلا به آسم بسیار مفید شناخته شده است. همچنین وجود مقدار قابل‌توجهی ویتامین A در ساختار شلغم در درمان التهابات ریه و بیماری آمفیزم و نیز درمان خس‌خس سینه اثر جادویی دارد.
شلغم مقاومت بدن در مقابل انواع بیماری‌های عفونی و ویروسی را افزایش می‌دهد. حتماً شما هم در فصول سرما با خوردن شلغم از خود در مقابل بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی و زکام محافظت می‌کنید.
تقویت قدرت باروری در خانم‌ها با شلغم
برای بهبود قدرت باروری، تأمین و محافظت از سلامت تخمدان‌ها بسیار حائز اهمیت است. عملکرد صحیح‌وسالم بودن تخمدان‌ها، امکان رشد سلول‌های سرطانی و ابتلا به سرطان تخمدان را از بین می‌برد. شلغم حاوی ترکیبات بسیار مفید برای رشد تخمدان‌ها و افزایش قدرت باروری است. کامپرلو نوعی فلانوئید از خانواده آنتی‌اکسیدان‌هاست که در 100 گرم شلغم به میزان 12 میلی‌گرم یافت می‌شود. این ترکیب از تشکیل سلول‌های سرطانی در تخمدان جلوگیری می‌کند.
همچنین مصرف شلغم در دوران بارداری و شیردهی باعث رشد و تقویت استخوان‌های نوزاد شده و از پوکی‌استخوان مادر نیز پیشگیری می‌کند. خانم‌هایی که در دوران بارداری شلغم مصرف می‌کنند، نوزاد آنها رشد سریع‌تری خواهد داشت، کودک آنها زودتر راه می‌رود، زودتر حرف می‌زند و بدن کودکشان در مقابل انواع بیماری‌ها مقاوم می‌شود.
برگ شلغم منبع بسیار عالی از آهن و اسیدفولیک است. توصیه می‌شود خانم‌ها در دوران بارداری از مصرف این بخش از شلغم غافل نشوند. زیرا اسیدفولیک از جنین در برابر نقص لوله عصبی محافظت می‌کند. همچنین مصرف اسیدفولیک در سنین باروری، قدرت باروری خانم‌ها را تقویت و افزایش می‌دهد.
تقویت روده‌ها و سیستم گوارش با شلغم
تمام سبزیجات و انواع گیاهان خوراکی منبع غنی از فیبر غذایی هستند. فیبر از بروز انواع اختلالات گوارشی همچون نفخ، یبوست و اسهال پیشگیری می‌کند. این ماده حرکت مواد غذایی در روده‌ها را تسهیل و بهبود می‌بخشد. در نتیجه فرد دفع راحت‌تری خواهد داشت.
شلغم به دلیل آنتی‌اکسیدان‌هایی همچون ویتامین C تا حد زیادی مانع ابتلا به سرطان روده می‌شود.
درمان کم‌خونی با شلغم
یکی از عوامل و دلایل بروز کم‌خونی در بدن، کمبود آهن در بدن است. این عنصر جزء اصلی هموگلوبین خون را تشکیل می‌دهد. به‌طوری‌که وظیفه حمل اکسیژن به تمام قسمت‌ها و اعضای بدن برعهده آن است. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، شلغم سرشار از ویتامین C است. این ویتامین به جذب آهن کمک می‌کند. از سویی دیگر ماده معدنی آهن، حجم زیادی از مواد مغذی موجود در شلغم را شامل می‌شود. آهن از بروز خستگی‌های ناشی از کمبود آهن جلوگیری می‌کند.
شلغم به دلیل وجود ویتامین B1 در آن، در درمان کم‌خونی بسیار مؤثر و مفید است.
تقویت حافظه و بهبود عملکرد مغز با شلغم
شلغم حاوی ماده‌ای به نام کولین است. کولین ماده‌ای مغذی و مفید برای مغز است. بهترشدن خلق‌وخو، رفع اختلالات و بهبود الگوی خواب، رفع التهابات عصبی، افزایش حافظه و یادگیری بهتر و سریع‌تر از جمله اثرات این ماده است.
فولات ماده دیگر موجود در شلغم است. این ماده با کاهش ترشح و تشکیل هموسیستئین از بروز بیماری‌های روانی همچون افسردگی جلوگیری می‌کند. هموسیستئین از رسیدن خون و دیگر مواد مغذی و مقوی به مغز جلوگیری می‌کند. با مصرف شلغم می‌توانید از فعالیت این ماده در مغز ممانعت کنید. در غیر این صورت باعث ایجاد اختلال در عملکرد هورمون‌‌های سرتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین می‌شود. این هورمون‌ها مسئول تنظیم و کنترل شادی، خلق‌وخو، خواب و اشتها هستند.
تقویت بینایی با شلغم
شلغم به دلیل دارابودن مقدار زیادی ویتامین A، به‌عنوان گیاهی بسیار مؤثر برای سلامتی چشم و بینایی شناخته شده است. لوتئین ترکیب گیاهی در ساختار شلغم است. این ترکیب برای بهبود بینایی و حفظ سلامتی چشم‌ها مفید است. به‌منظور داشتن چشمانی سالم و بینایی قوی، مصرف شلغم را در رژیم خود بگنجانید.
بهبود سوخت‌وساز و متابولیسم بدن با شلغم
به‌طورکلی مجموعه ویتامین B سلامت و بهداشت سلول‌های بدن را تأمین می‌کنند. این نوع ویتامین و خانواده آن، فرایندهای آنزیمی موجود در بدن را به بهترین نحو کنترل و تنظیم می‌کنند و به درست کارکردن قسمت‌های مختلف بدن منتهی می‌شود. در نتیجه سطح ترشح و عملکرد هورمون‌هایی قسمت‌های بدن را حفظ و تثبیت می‌کنند.
خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی با شلغم
شلغم دارای خاصیت ضدالتهابی است. بیماری‌هایی همچون سرطان، ورم مفاصل و فشارخون بالا ناشی از سفت شدن رگ‌ها و بروز التهابات سخت در عروق است. گلوکوزینولات موجود در شلغم دارای قابلیت تجزیه به موادی دارد که خاصیت ضدالتهابی داشته و از بروز التهابات سخت در بدن جلوگیری می‌کند. علاوه‌برآن، این ماده با خاصیت ضدمیکروبی، ضدقارچی و ضد انگلی خود، مانع ابتلا به بیماری‌های خطرناکی همچون سرطان پروستات می‌شود.
نحوه مصرف شلغم
به طور معمول شلغم به‌صورت آب پز مصرف می‌شود. اما مصرف بخارپز آن، بهتر است. زیرا خاصیت ضدسرطانی شلغم در هنگام آب پز شدن، به مقدار زیادی از بین می‌رود. روش دیگر تهیه معجون عسل و شلغم است. در این روش شلغم را خوب بشویید و پوست آن را بگیرید. سپس داخل آن را خالی کرده و یک قاشق عسل در آن بریزید.
شلغم را درون یک ظرف شیشه‌ای گذاشته و درب آن را ببندید. سپس داخل یک قابلمه که تا نیمه از آب پرکرده‌اید، قرار دهید. قابلمه را روی حرارت کم گذاشته و بعد از دو ساعت بردارید. این معجون را درون لیوان گذاشته و روزانه سه مرتبه میل کنید.
عوارض خوردن زیاد شلغم
با وجود تمام مزایا و خواص مفید شلغم، مصرف زیاد آن می‌تواند عوارض بدی داشته باشد. همچنین برخی افراد باید در مصرف شلغم جانب احتیاط را رعایت کنند. از جمله افرادی که منع مصرف شلغم دارند:
· افراد دارای سنگ صفرا و مشکل کلیه: شلغم حاوی مقدار زیادی اگزولات است. میزان بالای این ماده باعث تجمع مایعات در بدن می‌شود. به‌مرور و در طول زمان این ماده باعث آسیب جدی به اندام‌های داخلی بدن خصوصاً کلیه‌ها می‌شود.
· افراد مبتلا به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید: ماده‌ای به نام گویتروگنز در شلغم وجود دارد که عملکرد تیروئید را دچار اختلال می‌کند. در نتیجه ترشح غده تیروئید دچار مشکل می‌شود و این غده نمی‌تواند کار خود را به‌درستی انجام دهد.
· افراد دارای مشکلات سوءهاضمه: ترکیبات سولفور موجود در شلغم باعث ایجاد نفخ، ورم و سوءهاضمه می‌شود. توصیه می‌شود افراد مبتلا به انواع بیماری‌های گوارشی از مصرف بیش از حد شلغم اجتناب کنند.
جمع‌بندی
شلغم یکی از گیاهان ریشه‌ای است. این گیاه اغلب در فصول سرد سال مورداستفاده قرار می‌گیرد. به دلیل خواص ضدالتهابی، ضدمیکروبی و ضدباکتریایی شلغم ماده غذایی بسیار مفید برای درمان سرماخوردگی و سینوزیت محسوب می‌شود.
شلغم دارای مقدار زیادی ویتامین C در ترکیبات خود است. این ویتامین خاصیت آنتی‌اکسیدانی و محافظت در برابر رادیکال‌های آزاد دارد. از چین‌وچروک پوست جلوگیری می‌کند و باعث جوان‌سازی و زیبایی موها می‌شود. همچنین از بدن در مقابل انواع بیماری‌های ویروسی و میکروبی محافظت می‌کند. ویتامین C امکان جذب آهن را افزایش می‌دهد. به همین دلیل مصرف آن برای خانم‌ها در دوران بارداری و شیردهی بسیار توصیه می‌شود.
